درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: غناء/مستثنیات حرمت غناء/حداء(آواز حرکت دادن شتران)

مورد چهارم از مستثنیات غنا: الحُداءُ

از مواردی که به عنوان استثناء از حرمت غناءذکر شده، حِداء بر وزن غناء و برخی حُداءُ بر وزن دعاء خوانده اند.

وهو سَوْق الإبل بالغناء لها: حداء صدایی است که برای وادار کردن شتر برای راه رفتن بکار گرفته می شود

اقوال فقهاء

    1. جمعی از فقها، گفته اند که حداء از حکم حرمت غناءاستثناء شده است.

مانند شیخ طوسی در کتاب المبسوط آورده است:

وروی عن عائشه أنّها قالت : کنّا مع رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم فی سفر وکان عبد اللّه بن رواحه جیّد الحداء وکان مع الرجال ، وکان أنجشه مع النساء ، فقال النبی صلی الله علیه و آله وسلم لعبد اللّه بن رواحه : حرّک بالقوم ، فاندفع یرتجز فتبعه أنجشه فاعتنقت الإبل ، فقال صلی الله علیه و آله وسلم لأنجشه : رویدک رفقاً بالقواریر ، یعنی النساء .[1]

در کتاب السنن الکبیر بیهقی، کتاب الشهادات ح19336 آمده است که : اعنقت الابل یعنی اسرع فی السیر

وروی أنّ النبی صلی الله علیه و آله وسلم کان فی سفر فأدرک رکباً من تمیم معهم حادٍ ، فأمرهم بأن یحدوا[2]

به تبعیت از شیخ طوسی بزرگانی از شیعه قائل به استثناء حداء شده اند: وتبعه أعلام الطائفه ، منهم : المحقق فی شهادات الشرائع[3] والعلامه فی شهادات القواعد[4] والشهید فی شهادات الدروس[5] والشهید الثانی فی المسالک[6] والأردبیلی فی مجمع الفائده[7] ، وقال المحقق السبزواری : « المشهور بین الأصحاب استثناء الحداء - وهو سوق الإبل بالغناء لها - ولا أعلم حجه علیه إلاّ أنْ یقال بعدم شمول أدله المنع له»[8] .

شرح: ادله حرمت غنا، غنای متناسب با مجالس اهل فسوق و عصیان را می گوید نه حداء را خواندن به حالت غنایی محرم اضلال عن سبیل الله را بدنبال دارد اما در پی حداء چنین چیزی نیست.

نقد: اگر تعریف غناءبر حداء صدق کند عنوان محرم نیز بار می شود و اضلال عن سبیل الله به لحاظ خواننده حداء قابل فرض است.

وقال الفاضل النراقی : « الحق فیه : عدم الحرمه للأصل وعدم ثبوت الحرمه الکلیّه ».[9]

2- مشهور فقهاء قائل به حرمت حداء شده اند

ولکن لعلّ المشهور علی خلافهم ، لعدم وجود مستند لهذا الاستثناء ، ومن القائلین بالحرمه : صاحب الحدائق واعترف ب- « أنّ المسأله خالیه عن النص»[10] . والفاضل الأصبهانی [11] والوحید[12] والشیخ جعفر[13] وتلمیذیه السید العاملی[14] وصاحب الجواهر[15] والشیخ الأعظم[16] .