درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: غناء/فروعات بحث/خرید و فروش جاریه مغنیه

فرع هشتم: مقتضای اصل در هنگام شبهه

بعد از بحث نسبت به حرمت استماع غنا، بحثی در این باره مطرح شده است که مقتضای اصل عند الشبهه چیست؟ از سخنان قبل ما مطرح شد که در موارد شبهه جای احتیاط است این شبهه به چند صورت ممکن

است فرض بشود:

    1. شبهه ی حکمیه: شک در مورد حکم برخی از افراد غنا

ما از ادلّه حرمت غناءفهمیدیم که غناء لهوی ،مضل با همان خصوصیات مطرب بودن و مشتمل بر تر جیع محرم است اما نسبت به حکم غنایی که این خصوصیات را ندارد ولی عرف به آن غناءمی گوید شک می کنیم در این جا بعد از فحص از دلیل، مجرای برائت است.

    2. شبهه ی موضوعيه[1]

یعنی حکم غناء مشخّص است، مفهوم غناء هم معلوم است؛ فرض بفرمایید از ادله فهمیدیم که الغناء محرّم إذا كان بنحو اللهو المضل عن سبيل الله و از طرف دیگر غنای حلال و غیر لهوی هم داریم بنابراین در اصل حکم شبهه ای وجود ندارد

اما نمیدانیم که آیا این خواندن که الان شخص دارد ،میخواند مصداق غناء لهوی مُضِل است یا نیست اینجا هم بلاشك اصل برائت جاری، است.

جاری کردن برائت در شبهه موضوعیه اسهل از شبهه حکمیه است چراکه در شبهه حکمیه قبل از حکم به برائت فحص از دلیل می خواهد اما در شبهه موضوعیه فحص لازم نیست در حکم به برائت در شبهه موضوعیه بین اصولی و اخباری اختلافی نیست اما در شبهه حکمیه تحریمیه اختلاف است در شبهه حکمیه وجوبیه اصولی و اخباری قائل به برائت شده اند.

در شبهه موضوعیه که برائت جاری می شود تعداد زیادی از اخبار بر آن دلالت دارند موضوعشان شبهه موضوعیه است کل شیءٍ فيه حلال و حرام فهو لك حلال حتّى تعرف الحرام منه بعينه[2]

مسلّماً غناء حلال و غناء حرام داریم غناء حلال آن است که لیس لهويّاً مُضلاً عن سبيل الله حرامش آن است که لهوی مُضِلَّ عن سبيل الله .است وقتی انسان تشخیص نداد که آنچه این خواننده ،میخواند از مصادیق حرام است یا ،حلال مقتضای قاعده این است که انسان حکم کند به .برائت بنابراین، در این قسم از شبهات ،هم مقتضای ،قاعده، أصالة البراءة است.

    3. شبهه ی مفهومیه

يك نوع دیگر شبهه ی مفهومی است منشأ اشتباه و تردید به خاطر مفهوم است مفهوم غناءبرای ما مشخص نیست.

سوال: شبه مفهومیه با شبهه موضوعیه در ارتباط است یا شبهه حکمیه؟

شیخ انصاری و بعض دیگر شبهه ی مفهومی را در اقسام شبهات حكمیه ذکر کرده اند از این جهت که وقتی مفهوم مشخص نباشد نمی دانیم چه خصوصیاتی در غنای محرم دخالت دارد مطرب بودن ملاک است یا خیر مناسبت با مجالس فسق و فجور چه طور مضل عن سبیل الله چه، تمام خصوصیات باشد یا بعضی از خصوصیات و این ندانستن به ندانستن حکم بر می گردد.

برخی شبهه مفهومیه را به شبهه موضوعیه ارتباط داده اند به این صورت که غناءحرام است و حرمت غناءرا مسلم و قطعی دانسته اندفی الجمله لابالجمله. درباره مصداق غنای محرم بحث می شود برخی افراد مصداق غنای حرام است و برخی را شک داریم که موضوع غنای محرم است یا خیر و منشأیی که نمی دانیم که موضوع غنای محرم است یا خیر مجهول بودن مفهوم غناءاست صدایی که در خارج تولید می شود را می فهمیم که چه خصوصیاتی دارداما در عین حال نمی دانیم همین، فردی از افراد غنای محرم هست یا خیر.

امام می گوید اثبات حکم حرمت برای غناءسخت تر اصعب از حکمی که مربوط به شبهه مفهومیه است میگوییم در حکم حرمت غناءهیچ سختی نداردو حرام است ضروره من الشیعه اما در اینکه حرمت مربوط به چه غنایی است جای سخن است

نتیجه سخن تا اینجا چنین شد که اگر در محل بحث ما نوبت به اصول عملیه بشود آنچه که جاری می شود اصل برائت است از برخی کلمات فقها استفاده می شود که در اینجا قائل به اصاله الاشتغال شده اند قبل از بیان فرمایش مرحوم سبزواری می گوییم که قبلا گذشت که در محل بحث باید احتیاط کرد نه برائت.

مقدمه: می دانیم که تخصیص اکثر مستهجن است و آنچه که در حکم تخصیص اکثر است مستهجن است مثال اکلت رمان البستان کلها الا ذاک و ذاک ... اینجا اگر حکم به احتیاط نشود چیزی شبیه به تخصیص اکثر می شود چرا که از آیات و روایات و اجماع و برخی دلیل عقل را هم گفته بودند برای حرمت غناءاستفاده شد برخی موارد یقینی است که حرام است و برخی را شک داریم اگر بگوییم این جا مجرای برائت است و مصادیق این ادله با این لسان محکم تنها موارد نادری دارد این مستهجن است.