درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مستثنیات حرمت/غیبت مظلوم از ظالم/ادله جواز/آیات

سایر ادله جواز غیبت مظلوم از ظالم:

سوره شوری 39تا42:

آیه ﴿وَ الَّذينَ إِذا أَصابَهُمُ الْبَغْيُ هُمْ يَنْتَصِرُونَ﴾[1]

و كسانى كه هرگاه ستمى به آن‌ها رسد [تسليم ظلم نمى‌شوند و] يارى مى‌طلبند.

توضیح: منظور از کسانی که ﴿أَصابَهُمُ الْبَغْيُ﴾ کسانی هستند که ظلم به آنها شده، و منظور از ﴿يَنْتَصِرُونَ﴾ این است که آن ها می توانند از ظالم غیبت کنند تا یاری شوند.

برخی گفته اند: انتصار به این نیست که مظلوم غیبت از ظالم کند. بلکه از راه های دیگر می تواند طلب انتصار کند.

نظر استاد: مقام انتصار نوعا به لحاظ تحققش در خارج عادتا همراه با غیبت است.

علی فرض اینکه از این آیات استفاده شد غیبت از ظالم للانتصار، آیا این تخصیص می زند آن آیه الا من ظلم را؟ بعد بگویید مظلوم می تواند غیبت کند از ظالم در خصوص انتصار؟

ظاهرش این است که تخصیصی در بین نیست. این یک مطلبی می گوید که همان جواز انتصار باشد این انتصار به لحاظ خارجی اش غالبا با غیبت است.

﴿وَ جَزاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللهِ إِنَّهُ لا يُحِبُّ الظَّالِمينَ﴾ (40)

كيفر بدى، مجازاتى است همانند آن ولى هركس عفو و اصلاح كند، پاداش او با خداست، به يقين او ستمكاران را دوست ندارد.

توضیح: سیئه دوم سیئه نیست و جزای سیئه اول است.

برخی از بزرگان فرمودند: این مثل این آیه است که ﴿فَمَنِ اعْتَدى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَيْكُمْ﴾[2] و منظور این است که شما نيز مى‌توانيد مقابله به مثل كنيد، و منظور آن چیزی نیست که شما برداشت کرده اید. و منظور این نیست که او هر کار حرامی که انجام داد شما انجام بدهید.

﴿وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِكَ ما عَلَيْهِمْ مِنْ سَبيلٍ﴾ (41)

و كسى كه چون ستمى بر او واقع شود [از خود دفاع كند و] يارى طلبد، هيچ ايرادى بر او نيست.

﴿إِنَّمَا السَّبيلُ عَلَى الَّذينَ يَظْلِمُونَ النَّاسَ وَ يَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ﴾ (42)

ايراد و مجازات بر كسانى است كه به مردم ستم مى‌كنند و در زمين به ناحق ظلم روا مى‌دارند، براى آنان عذاب دردناكى است!