درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی
1402/07/10
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: مستثنیات حرمت غیبت/غیبت مظلوم از ظالم/ادله جواز/روایات
سوره شعرا ایه 227
﴿وَ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ ما لا يَفْعَلُونَ﴾ [226] و سخنانى مى‌گويند كه [به آنها] عمل نمى‌كنند؟!
﴿إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ ذَكَرُوا اللهَ كَثِيراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ﴾ [227]
مگر كسانى [از آنها] كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند و خدا را بسيار ياد كردند، و به هنگامى‌كه مورد ستم واقع شدند به دفاع از خويشتن [و مؤمنان] بر مى‌خاستند؛ [و از اشعارشان در اين راه كمك گرفتند] و كسانى كه ستم كردند به‌زودى خواهند دانست كه به كدامين جايگاه باز مى‌گردند!
توضیح: از عبارت ﴿انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا﴾ آیا میتوان جواز غیبت را برداشت کرد؟
رابطه انتصار و غیبت عامین من وجه است. ولی قبلا نیز گفتیم که انتصار غالبا با غیبت شکل پیدا میکند.
و اگر ما بخواهیم بگوییم انتصار بدون غیبت باشد مواردش خیلی نادر می شود.
ولی از خود آیه فهمیده نمی شود که التزامی بین غیبت و انتصار باشد.
روایات دال بر جواز غیبت مظلوم از ظالم
عن ثعلبة بن ميمون، عمن ذكره عن أبي عبدالله عليه‌السلام قال: كان عنده قوم يحدثهم إذ ذكر رجل منهم رجلا فوقع فيه وشكاه، فقال له أبو عبدالله عليه‌السلام وأنى لك بأخيك كله، وأي الرجال المهذب.[1]
ترجمه: امام با عده ای بود که با آنها صحبت می کرد که یکی از آنها مردی را ذکر کرد که از او شکایت کرد (غیبت کرد)، پس اباعبدالله علیه السلام به او گفت: چگونه می توانی برادری را پیدا کنی که برای تو سنگ تمام بگذارد. و آن مردان تهذیب شده کجا هستند.
شاهد مثال: اسم کسی بُرده شد و از او غیبت شد. و امام او را منع نکرد او را از این کار. و سپس حضرت فرمود: کجا می توانی برادری را پیدا کنی که برای تو سنگ تمام بگذارد. و آن مردان تهذیب شده کجا هستند.
شاید گفته شود: جهت نصرت و یاری از امام این حرف را زده باشد. و برداشت جواز غیبت مظلوم از ظالم درست نباشد.
نظر استاد: ظهور عبارت «فشکی» در طلب نصرت واضح نیست. بلکه در مقام امتثال بخواهد از آن استفاده بشود، این طور نیست. شکواییه دارد. غالبا با همین همراه هست که این مخاطب او را میخواهد کمک کند. اما گاهی هم ممکن است با نگاه به جوانب قضیه مطلبی را که کسی انجام داده نقل می کند. و می گوید فقط میخواستم سبک بشم.
