درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مستثنیات غیبت/ روایات بحث جواز/

آیا غیبت مومن در ترک اولی جایز است یا خیر؟

نظر استاد: روایاتی در این زمینه وارد شده است که از جهت سند مورد قبول نیستند یکی بخاطر مرسله بودنشان یا بخاطر نقلشان از طریق عامه

فقهای عظام نیز طبق این روایات عمل نکرده اند تا جبران ضعف سند بشود. به حد تواتر نیز نرسیده است.

از ادله عامه ای که در مورد حرمت غیبت بود از ایات و روایات نمی توان رفع ید کرد بخاطر این روایاتی که به لحاظ دلالت بعضا خیلی واضح و روشن نیست. بعضی از این روایات دارای دو احتمال هست، و مجمل شمرده می شود. وقتی مجمل شد ظهور در مطلب ندارد. آن روایتی که مربوط به این مسئله خوانده شد که شخص در طلب دین خودش از فرد مدیون استقضا (طلب دین) کند. این فرد بعد نزد امام امد و شکایت کرد از آن فرد. استقضا (طلب دین) که حرام نیست.

در اینجا امام به حرف او گوش میکند و حرف او را رد هم نمی کند. در این حال شخص داین و مدیون به چند صورت تصور می شود:

    1. شخص مدیون در عسر و حرج قرار گرفته

    2. هنوز موئد اداء دین نرسیده

    3. مدیون می توانسته اداء دین کند ولی کوتاهی کرده

اجمال روایت از این جهت است که در بعضی نسخ استقضا دین است و در بعضی نسخ استقصا دین است.

استقصا: به نقطه پایان رساندن امری

استقصا یعنی از هر طریقی شد پولش را از طرف مقابل گرفت. (به تلاش فراوان)

استقصا گاهی با زور همراه است. اینکه امام اجازه داد آن فرد این حرف را بزند شاید بخاطر این بوده که این استقصا همراه با هتک حرمت بوده است. ظلمی از ناحیه داین نسبت به مدیون صورت گرفته. و این برمیگردد در رابطه با استثنا قبلی یعنی همان که مظلوم می تواند از ظالم در رابطه با ظلمی که به او صورت گرفته غیبت کند. این ربطی به ترک اولی ندارد.

یمکن است این استقصا همراه با هتک باشد و ممکن است نباشد. این هتک حرمت نیست.

اگر استقصا مساوی با هتک حرمت بود بله حرف شما صحیح است. ولی احتمالی است.

جمع بندی:

در غیبت کردن در ترک اولی جایز ام لا؟ کسانی که قائل به جواز میخواهند بشوند دلیلشان همین دلیل روایات در کلام ماست و این روایات دلالت سندشان مشکل دارد. دلالتشان هم بعضا روشن نیست. آن هایی که به لحاظ دلالت واضح و ظاهر هستند این روایات ضعیف نمی تواند آن عمومات قرآنی را تخصیص بزند

یک حرف دیگر هم می شود اینجا زد. این در ترک اولی حرف ها پشت سر افراد گفته می شود خیلی رایج است. این کار رایج بین مسلمانان را یک وجه صحتی برایش درست کنیم. ممکن است مثلا وجه صحت عملی که در میان مومنین رواج دارد استحقاق عقوبت پیدا کرد. ممکن است یکی از این دو حرف گفته شود:

    1. این مردم غیبت کردنشان در ترک اولی معمولا با کراهتشان همراه نیست و بگوییم در معنای غیبت کراهت داشتن شخص غیبت شونده دخالت دارد در ماهیت غیبت.

    2. این ترک اولایی که در بین مردم دیده می شود این ها از آن امور خفیه نیست. و غیبت موضوعش جایی است که یک امری که در غیاب شخص می گوید اما آن امر ما ستره الله است. اما اگر چیزیست که آشکار است غیبت نیست.