درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مستثنیات غیبت

نکته باقی مانده درباره روایت ثعلبة بن میمون

نکته ای که باقی ماند(در روایت ثعلبة بن میمون) مربوط به غیبت در ترک اولی نکته عبارت است از: گفت و شنود در بین شخص و امام ذکر شد امام فرمود: کجا آن رجال مهذّب پیدا می شوند کجا برادری تام گیرت می اید. حرف زیادی هست ولی مصداق خارجی اش کم است.

اینگونه افراد نادر هستند. بقیه رعایت ندارند. اگر بقیه رعایت نمی کنند این یک لازمی دارد آن لازم تقریبا عرف شده برای مردم.

اگر ذکر شخص مومن در ترک اولی جایز است بعید نیست حیث جوازش از این جهت باشد. یک چیز علنی است. با این حساب نمی توانیم به این روایت استناد کنیم برای جواز غیبت در ترک اولی. علاوه بر این که سندش مشکل داشت، به لحاظ دلالتش هم دلیل روشنی ندارد.

نتیجه: اگر این چیز معمول هست بین مردم چیزی نیست که مخفی باشد و در غیبت ذکر چیزی که خفاء اتفاق افتاده باشد. با این حساب نمی توان استناد کرد برای جواز غیبت در ترک اولی(اشکال از لحاظ دلالت).

در مورد روایت جواز غیبت مهمان از میزبان، در زمانی که خوب از او پذیرایی نکرده، صاحب مصباح الفقاهه دو نکته بیان کرد:

۱.روایت بلحاظ سند ضعیف است(ضعف بخاطر کدام راوی و یا چه چیزی است؟)

۲.بلحاظ دلالت: منظور از اساء ضیافت (ضیافت بسوء اتفاق افتاد) مضیف هتک حرمت و ظلم کرده مربوط به مسأله قبل است (جواز غیبت مظلوم از ظالم) نه ترک اولی.

به روایت که نگاه میکنیم می بینیم هرچه بوده مربوط به همان ضیافت بوده نه خارج از ضیافت.

*استاد:از عبارت روایت هر چه هست در همان ضیافته بوده در امر مازاد ضیافت که حرمت شکسته باشد یا کتکی زده باشد به مهمان که بگوییم مظلوم واقع شده.

إساء ضیافت در روایت هتک حرمت، ظلم اهانت باشد، شاهد تطبیق آیه با روایت فقط در فرض مازاد بر ضیافت اتفاق افتاده باشد. امام در ذیل الا من ظلم روایت را بیان فرمود. بحث مبنایی است.

آنچه از معصومین می رسد که روایات تفسیر آیات محسوب می شوند روایات چه نقشی دارند.

    1. یک مبنا این است که روایات ذکر مصداق می کند

    2. یک مبنا دیگر این است که توسّع در موضوع باشد (مثل حاکم و محکوم).

اگر کسی گفت این ظلم است، این بر میگردد به مسئله قبلی ما. اما ظاهرش این است که ظلم نیست. و حضرت در این مورد این آیه تبیین فرمود که مورد ضیافت هم تطبیق دارد، شاید از همان مبنای توسعه باشد.

ما اگر بودیم این مورد را شاید مصداق نمی دیدیم و افراد من ظلم به حساب نمی آوردیم. حضرت توسعه در موضوع داد. در من ظلم توسعه داد.

مرحوم ایروانی حاشیه کتاب مکاسب می فرماید[1] :

ترک اولی نوعی از ظلم است، لذا امام اجازه غیبت او را داده است.

نظر استاد: این که بگوییم ترک اولی از افراد ظلم است، این اول کلام است.