درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مستثنیات غیبت/ نحوه خروج مستثنیات از تحت حکم عام/

از حرمت غیبت مواردی خارج است که این موارد بعضا خروجش تخصصی است بعض دیگر به جهت تزاحم، حکم حرمت را ندارند بعض دیگر تخصیص هستند.

توضیح مطلب با مثال:

۱.خروجش تخصصی و موضوعی :غیبت متجاهر به فسق (اگر قید ستر در غیبت باشد شخص متجاهر غیبتش نمی شود)

۲.تخصیص: غیبت من ظلم

۳.جهت تزاحم: در نصح مستشیر (از شما سوالی دارد می خواهد دخترش را عروس کند.) عبارت شیخ انصاری: قوله فیبقی من موارد الرخصه لمزاحمه الغرض الاهم صور تعرضوا لها:

باقی می ماند در موارد رخصت مواردی که اذن داده شده است به غیبت به خاطر مزاحمت غَرض أَهم با عدم جواز غیبت. یکی از آن موارد صور اهم، نُصح مُستشیر است.

مصباح الفقاهه در این باره می فرماید:[1]

مستثنیات غیبت تحت سه عنوان قرار می گیرد:

۱.موردی که موضوعا از تحت غیبت خارج است: مثل شخص متجاهر به فسق بخاطر قید مستور بودن در غیبت، که شخص متجاهر را شامل نمی شود{از همین قبیل است جایی که شخص مغتاب مُتَّصِف به وصف ظاهر باشد مثل شخصی که لنگ است مثلا می گویند عباس لنگه (صفات ظاهره و بارز شخص است) اگر مورد اذیت شخص نیست گفتنش جایز است.}

۲.در غیبت کردن شخص مصلحتی وجود دارد که تزاحم دارد با مفسده که در غیبت وجود دارد مثل حفظ جان شخص، صیانت عرض، حفظ اموال خطیره، مشورت برای ازدواج و…

دو ملاک در تزاحم وجود دارد ولی ملاک اقوی انتخاب می شود مثل غرق شدن شخص اجنبیه که تماس با آن حرام است نجاتش واجب است.

برای غیبت احکام خمسه وجود دارد بخاطر تزاحم (حرمت، کراهت، استحباب، واجب، مباح)

٣.تخصیص بر دو قسم است:

الف. اصل غیبت در مورد مؤمن حرام است به خاطر ظلم شده به او حرمتی ندارد و اختصاص به انتصار ندارد. گاهی ممکن است جهت تشفی باشد

ب. أن یکون الخروج بدلیل عام…. مثل نفی ضرر در لا ضرر و ضرار فی الاسلام. (اسم این مورد تخصیص نیست، الغیبت حرام، لاضرر هم قاعده است، در فقه به مصامحه به آن می توان گفت تخصیص)