درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مستثنیات حرمت غیبت/نصح مستشیر(درمقام مشاوره)/

بحث به اینجا رسید که چنانچه شخص ناصح درست نصیحت نکند خداوند سلب می کند از او لُبّ او را (عقل او را)، و اینکه انسان حق ندارد کاری کند که عقلش زائل شود.

آنگاه که شخص در مقام نصیحت، نصیحتی درست انجام ندهد عقلش از بین می رود، محل ندارد که کاری بکند که عقلش از بین برود. این کار به طور طبیعی حرام است.

صاحب مصباح الفقاهه فرمود: این عقوبت دنیوی است و دلیل بر حرمت آن نیست، دلیل بر وجوب و لزوم فعل نیست.

اگر بحث عقاب اخروی بود دلیل بر وجوب فعل می بود.

الا اینکه این «سلبه الله لُبُّه» یا «سلبه الله رأیه» جوری دیگر معنا کنیم مقداری فهم و درکش کم می شود، قرینه مقابله: اگر نصیحت درست انجام میداد عقلش به کمال می رسید. انسان بخواهد ضرری به فهم و درکش وارد کند. سوال: ضرر چقدر باشد؟ به اندازه قطره ای خون ضرر یسیر حرمتی ندارد که برای او عقاب باشد.

امام صادق (علیه السلام)

عَنْهُ قَالَ : أَيُّمَا مُؤْمِنٍ شَكَا حَاجَتَهُ وَ ضُرَّهُ إِلَى كَافِرٍ أَوْ إِلَى مَنْ يُخَالِفُهُ فِي دِينِهِ فَكَأَنَّمَا شَكَا اَللَّهَ وَ مَنْ شَكَاهَا إِلَى مُؤْمِنٍ فَإِنَّمَا شَكْوَاهُ إِلَى اَللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى.

امام صادق عليه السّلام فرمود:هر مؤمنى كه حاجت و مشكلش را نزد كافر يا مخالف عقيدۀ دينى اش ببرد،گويا از خداوند شكايت نموده،و هر كه آن شكايت را نزد مؤمنى ببرد گويا نزد خداوند برده.

در ارتباط با نصیحت کردن بعضی تعابیر از حضرات معصومین وارد شده که نمی توان آن ها را حمل بر استحباب کرد

از جمله آن روایات:

روایت سُماعه تعبیر به موثقه از ابی عبداللّه علیه السلام:

وعن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد بن خالد، عن عثمان بن عيسى، عن سماعة قال : سمعت أبا عبدالله عليه‌السلام يقول : أيما مؤمن مشى في حاجة أخيه فلم يناصحه، فقد خان الله ورسوله.[1]

آنگاه که مومن در راستای حاجت برادش قدمی برداردد و اگر او را نصیحت نکند، خیانت کرده به خدا و رسولش.

از این جمله وجوب نصیحت فهمیده می شود.

و یجب المؤمن علی المؤمن نصحه (وجب أی ثبت) اشاره به حقوق مومنین بهم دارد.

اگر اجمال در معنا باشد نمی توان به آن اعتنا کرد، اما اگر احتمالش ضعیف بود به دو معنا باشد به احتمال ضعیف نمی توان عمل کرد الا اینکه (المؤمن علی المؤمن، تناسب با حقوق مؤمن بر مؤمن که یجب به معنای یثبت باشد دارد.)

نصیحت به طور معمول با غیبت همراه است اگر ترک کنیم نصیحت را چه اتفاقی می افتد، اگر اتفاق ناچیز است نباید سخن به غیبت باز کنیم. یعنی به اهم و مهم عمل کند.

۴.روایاتی که امر می کند به اعانت مومن و قضای حاجت مؤمن،

در کتاب وسائل الشیعه ج12 أبواب أحكام العشرة روایاتی در این زمینه وارد شده است.

طریقه برهان:

*برآورده کردن حاجت مؤمن واجب

*یکی از مصادیق برآورده کردن حاجت مؤمن نصیحت اوست

*پس نصیحت واجب است.

الإمامُ الصّادقُ عليه السلام : اللّه ُ في عَونِ المؤمنِ ما كانَ المؤمنُ في عَونِ أخيهِ .[2]

امام صادق عليه السلام : خداوند مددكار مؤمن است تا زمانى كه مؤمن مددكار برادر خود باشد.

روایات در این باب حمل بر وجوب نیست، چه بسا با غیبت همراه باشد.

اشکال مصباح الفقاهه به روایات (شنبه هفته آینده یادآوری شود)