درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: غیبت/ استماع غیبت/وجوب دفاع از غیبت شونده/ استماع غیبت برای ردّ

استماع غیبت برای ردّ جایز است و این خلاف قول مشهور است.

روایت صحیحی ذکر شده عبد الاعلی (شیخ هادی نجفی تعبیر به صحیحه دارد)

امام صادق علیه السلام می فرماید:

أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى بْنِ أَعْيَنَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‌ مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلَا يَجْلِسْ فِي مَجْلِسٍ يُسَبُّ فِيهِ إِمَامٌ- أَوْ يُغْتَابُ فِيهِ مُسْلِمٌ إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ فِي كِتَابِهِ « وَ إِذا رَأَيْتَ الَّذينَ يَخُوضُونَ في آياتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا في حَديثٍ غَيْرِهِ وَ إِمَّا يُنْسِيَنَّكَ الشَّيْطانُ فَلا تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّكْرى مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمينَ [1] ... إلخ‌[2]

هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان دارد، در مجلسی ننشیند که در آن امامی دشنام می‌دهند یا مسلمانی در آن غیبت می‌کنند، همانا خداوند در کتابش می‌فرماید: « هرگاه كسانى را ديدى كه آيات ما را استهزا مى‌كنند، از آن‌ها روى‌بگردان تا به سخن ديگرى بپردازند. و اگر شيطان تو را به فراموش افكند، پس از ياد‌آورى با اين گروه ستمكار منشين»

روایات دو قسم

١. استماع غیبت حرام است.

٢. ادله دلالت دارند بر رد غیبت.

غیبت چیست؟ غیبت پخش و نشر عیب دینی مردم است.

اگر حرمت غیبت را از این عنوان بخواهیم استفاده کنیم که نباید شخص اشاعه کند منکرات مردم را. ممکن است کسی بگوید این شنیدن غیبت شخص، اشاعه کننده و پخش کننده نیست. ممکن است بشنود ولی به کسی نگوید. اشاعه کار غیبت کننده است.

الا اینکه در آیه شریفه کلمه حُبّ وجود داشت(کسانی که دوست دارند این فحشا پخش شود) اگر حُبّ ملاک باشد مستمع هم مصداق کسانی است که دوست دارند و امر شامل او نیز می شود.

اگر موضوع حرمت حب بود کسانی که دوست دارند این محرمات پخش شود، هم غیبت کننده و هم غیبت شوند را شامل می شود.

آن روایاتی که می گوید سرّ مؤمن نباید پخش شود، پخش زمانی امکان دارد که:

زمانی که هم غیبت کننده و هم غیبت شنونده وجود داشته باشد.

پخش عیوب مبقوض مولا است و زمانی اتفاق می افتد که غیبت کننده و غیبت شنونده وجود داشته باشد.

فعل مغبوض از غیبت کننده صادر و از غیبت شنونده شنیده می شود. قوام امر بر هر دو نفر است.

نتیجه: یک قسم از روایات مربوط به بحث ما نحن فیه که عبارت باشد از استماع غیبت آن روایاتی است که می گوید مومن حرمت دارد عرز مومن محترم است. کسی عرز مومن را نباید بشکند. حالا شخص به تعبیری خیلی دخالت دارد. این فعل نباید اتفاق بیفتد. مثل این که قتل نفس محترمه نباید اتفاق بیفتد. آنچه از نظر شارع مهم است نباید این قتل اتفاق بیفتد. این فعل مبقوض مولاست در هر زمان و مکانی که اتفاق بیفتد. پخش عیوب مردم مبغوض است. این پخش زمانی اتفاق می افتد که وقتی این غیبت کننده و غیبت شونده بنشینند و آن را نقل کنند.