درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

غیبت/حرمت استماع غیبت/عدم ملازمه بین حرمت استماع و غیبت/دیدگاه شیخ حسن کاشف الغطاء در انوار الفقاهه 04/10/1402

عنوان: غیبت/ حکم استماع غیبت/ بررسی نسبت حکمیه میان نهی از منکر و رد غیبت

محل بحث: نظر انوار الفقاهه عدم وجوب رد غیبت بود اما مشهور فقها بر وجوب آن فتوا داده اند.

نسبت حکمیه: نسبت میان نهی از منکر و رد غیبت، عموم من وجه است. مثال: شخص مقول فیه جایز الغیبه است نزد سامع و این فرد مستور است نزد قائل، در این مثال رد بر سامع جایز نیست. و وجوبی ندارد اما در عین حال نهی سامع نسبت به گوینده واجب است.

اشکال: زعم گوینده این است که سامع خبر ندارد و شنونده در اینجا تجری نیست بلکه گوینده متجرّی است حال باید ببینیم که فعل متجری قابل توجیه است یا نه.

عقل مجنون: اگر گوینده عیب مومن فردی مجنون باشد، در این فرض فقها فتوا به نهی از منکر دادند اما ردّ لازم نیست.

یمکن: ممکن است مطرح شود فرد مجنون وظیفه ای شرعی ندارد.

جواب: حفظ حرمت مومن از حتّاکی های مجنون نیز واجب است

صورت دیگر: هم رد و نیز نهی از منکر واجب است در جاییکه سامع علم به حرمت غیبت دارد

بررسی فتوای مصباح الفقهاهه: ایشان قائل به جواز استماع جهت رد غیبت هستند در حالیکه در قسم سوم رد و نهی از منکر رار واجب دانسته و این خدشه ای به فتوای اولیه ایشان است

عدم وجوب نهی قائل: نهی قائل جایز نیست چون احتمال دارد فرد غیبت شونده جایز الغیبه باشد

دلیل: رد این غیبت مستلزم هتک حرمت قائل است.

خدشه: عمومات وجوب ردع اماره دلیل است بر نهی از قائل.

جواب: عمومات در شبهات مصداقی جاری نیست بلکه در جایی وجوب می آید که غیبت عند السامع مسلم و قطعی است

اشکال: در فرض شک و شبهه مصداق وظیفه نهی از منکر نداریم اما ردع واجب است و اشکال این است میان آندو فرقی نگذاریم به جهت جایز الغیبه بودن عند السامع یا قائل.

تفسیر: شاء: این هدایت به نحو سلب اختیار نیست بلکه باید اراده انسان نیز باشد

نکته للعالمین: اول تمام خلق را به نحو عموم ذکر فرمد، سپس تخصیص زد برای کسانی که (لمن شاء) با اختیار و رغبت انتخاب نمایند.

نکته تفسیری: نسخه ذکر می شود منتهیه برای فردی تاثیر دارد که به آن عمل کند (لمن شاء أن یستقیم)

سوره یس آیه 11: إِنَّمَا تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَخَشِيَ الرَّحْمَنَ بِالْغَيْبِ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَأَجْرٍ كَرِيمٍ[1]