درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

غیبت/تذنیب/حرمت غیبت در ضمن روایات سرزنش ذوالوجهین و ذواللسانین 09/10/1402

مقدمه: در جلسه گذشته گفته شد در فرض اختلاف فقهی میان سامع و قائل نهی از منکر ثابت نیست

موارد تضاعف:

1- نزد منافقی که رو در روی مغتاب مدح می کند و در غیاب او عیبش را بازگو می کند بر دو قسم است این مدح: 1- صدق 2- کذب یا چاپلوسی

و نسبت میان این در عمل عامین من وجه است و عقوب بیشتری دارد.

انواع عقاب: 1- عقاب غیبت 2-عقاب ذو لسانین بودن این فرد منافق

در صورت کذب بودن مدح عقاب سومی برای او ثابت است

روایت: موقفه عمر بن خالد عن علی (ع) قال قال رسول الله (ص):

عن محمد بن الحسن ، عن الصفار ، عن المنبه بن عبدالله ، عن الحسين بن علوان ، عن عمرو بن خالد ، عن زيد بن علي ، عن آبائه ، عن علي عليهم‌السلام قال : قال رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : يجيء يوم القيامة ذو الوجهين دالعا لسانه في قفاه ، وآخر من قدامه ، يلتهبان ناراً حتى يلهبا جسده ، ثم يقال : هذا الذي كان في الدنيا ذا وجهين ولسانين ، يعرف بذلك يوم القيامة.[1]

بررسی سند و التحقیق: اولین فرد محمد بن یحیی العطار که مشترک است و شهید ثانی هر سه را موثق می داند. و محمد بن احمد که بسیار روایت مرسل نقل نموده اما علامه حلی او را موثق می داند.

المنبه بن عبد الله که شیخ شوشتری او را فردی ضعیف و ومخالف شیعه می داند.

عمر بن خالد واسطی که مرجان شفاهان امامی در دوره میانه صرفا بر پایه مذهب، او را در شمار ضعفا جای داده اند

نتیجه: این روایت سند حکمی ندارد و ضعیف است.

2- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَوْنٍ الْقَلَانِسِيِّ عَنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ لَقِيَ الْمُسْلِمِينَ بِوَجْهَيْنِ وَ لِسَانَيْنِ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لَهُ لِسَانَانِ مِنْ نَارٍ. [2]

سند: حدیث موثقه است

دلالت: فرد منافق روز قیامت با عبارت لسانان من نار، دلالت بر حرمت قطعی دارد.

3- عن رسول الله (ص): ان شر الناس یوم القیامه ذوالوجهین[3]

نتیجه: ذو لسانین برای او عذاب اخروی است و دلالت بر حرمت دارد.