درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

حرمت قمار/بازی با آلات قمار بدون شرط بندی/عمومات حرمت قمار/دلالت آیات و روایات18/10/1402

ممکن است برای اثبات حرمت بازی با آلات قمار بدون رهن استدلال شود به آیه شریفه:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ [1] به اینکه گفته شود مراد از میسر در این آیه شریفه آلات قمار است نه فعل قمار

اشکال: چرا میسر را به ذات آلات قمار معنا میکنید:

جواب: قرینه ای ذکر کرده اند برای این معنا به اینکه قبل و بعدش مراد از ازلام و انصاب ذات است، علاوه بر اینکه اینکه محمول آنها رجس است و رجس متناسب با ذوات است. الا اینکه به تاویل برده شود و بگوید مراد فعل شخص است.

همانطور که شیخ طوسی در محکیه تهذیب ادعای اجماع کرده مراد ذات الات است نه فعل قمار.

اگر رجس را به معنای خبیث معنا کردیم این هم تناسب با ذوات دارد. اگر حمل کنیم بر بازی با آلات قمار، این هم خالی از تاسف نیست و یک مشقتی در آن هست.

من عمل الشیطان به حساب آمده علتش این است که القائات شیطان به شخص است که این کار را بکن.

شاهد روایی بر اینکه مراد از رجس ابزار و آلات باشد نه عمل قمار:

روی العیاشی: عن حمدویه، عن محمد بن عیسی، قال: سمعته یقول:

کتب الیه ابراهیم بن عنبسة - یعنی الی علی بن محمد علیهماالسلام -: ان رأی سیدی و مولای أن یخبرنی عن قول الله: (یسئلونک عن الخمر و المیسر)[2] فما المیسر؟ جعلت فداک!

فکتب: کل ما قومر به فهو المیسر، و کل مسکر حرام.[3]

عیاشی با سند نقل می‌کند که: ابراهیم بن عنبه، به امام هادی علیه‌السلام نوشت: چنانچه سرور، و مولایم مصلحت بداند، بفرماید که مراد از «میسر»، در آیه شریفه «یسئلونک عن الخمر و المیسر» چیست؟ امام علیه‌السلام در پاسخ نوشت: هر چه که با آن قمار شود میسر است، و هر مست کننده‌ای حرام است.

ازلام و انصاب با وسوسه شیطان این ساخته شد. رجس هم که همین ابزار و آلات قمار باشد عمل شیطان به حساب می آید به جهت اینکه پشت قضیه، شیطان است.

مثال: یک ساختمان ساخته می شود. این ساختمان که ذات است و در خارج سامان گرفت

این خانه را منتسب میکنید به خانه فلانی. از جهت اینکه او منشا ساخت این خانه شد.

در خارج هم این عمل را منتسب می کنید به شیطان.

اگر کسی اشکال کند که مراد از نرد و شطرنج که میسر شمرده شد منظور این است که بازی با این ها میسر است.

جواب استاد: این حمل خلاف ظاهر است.

نتیجه : رجس و عمل شیطان در آیه شریفه حمل بر خود این ذوات می شود. نه به اعتبار فعل صادر از شخصی که قمار بازی می کند.

شاهد بر این امر: ان روایاتی که می گوید کسی که شطرنج بازی میکند مثل این است که دستش را می اندازد در لحم خنزیر. از این استفاده شود که کسی که شطرنج بازی میکند مستحب است باید دستش را بشوید.

از این استفاده می شود آنچه که رجس است خود شطرنج است نه بازی با شطرنج.

این عمل شیطان چون مصنوع انسان است منتهی پشت قضیه شیطان است. در افعال صادره از انسان نیز ما این را می بینیم که کسی که در غیض و خشم است به او میگوییم شیطان در جلدت آمده . افعال و حرکاتی که از این شخص صادر می شود منتسب به شیطان می شود.

علي بن إبراهيم (في تفسيره) عن أبي الجارود، عن أبي جعفر عليه السلام في قوله تعالى " إنما الخمر والميسر والأنصاب والأزلام رجس من عمل الشيطان فاجتنبوه لعلكم تفلحون " قال: أما الخمر فكل مسكر من الشراب " إلى أن قال: " وأما الميسر فالنرد والشطرنج، وكل قمار ميسر، وأما الأنصاب فالأوثان التي كانت تعبدها المشركون، وأما الأزلام فالأقداح التي كانت تستقسم بها المشركون من العرب في الجاهلية، كل هذا بيعه وشراؤه والانتفاع بشئ من هذا حرام من الله محرم وهو رجس من عمل الشيطان وقرن الله الخمر والميسر مع الأوثان.[4]

فروختن و خریدن دلالت بر ذات دارد. میسر را به نفس قمار تعبیر کرده.

وَ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ: الْمَيْسِرُ هُوَ الْقِمَار[5]

در این روایت حضرت «میسر» را به نفس عمل «قمار» تفسیر کرده اند.

ممکن است شما اینطور معنا کنید به لحاظ حکم منظور است: هر حکمی که برای میسر هست برای قمار هم هست.