درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

مکاسب محرمه/حرمت قمار/بازی با غیر آلات قمار با شرطبندی/بررسی حرمت تکلیفی و وضعی11/11/1402

مطلب مورد بحث ذکر اخبار و روایاتی بود که از آن استفاده می شود رهان بر مسابقه حرام است الا در مواردی که تصریح به جواز شده.

ادامه روایات

رواه زيد النرسي في أصله: عن أبي عبد اللّه عليه السلام قال: سمعته يقول: «اياكم ومجالسة اللعان، فان الملائكة لتنفر عند اللعان، وكذلك تنفر عند الرهان، واياكم والرهان الا رهان الخف والحافر والريش، فانه تحضره الملائكة»[1]

زيد نرسى:گفت:شنيدم از حضرت که ميفرمود: بپرهيزيد از مجالس لعان، فرشته‌ها از آن مجالس نفرت دارند . همچنین از قمار تنفر دارند. از قمار بپرهيزيد مگر در شتر دوانی و اسب دوانی و تير اندازی كه فرشته‌ها در آن حضور يابند.

بررسی دلالت: از این تنفر ملائکه برداشت کرده که رهان حرام است.

عَنِ اَلْعَلاَءِ بْنِ سَيَابَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ: لاَ بَأْسَ بِشَهَادَةِ اَلَّذِي يَلْعَبُ بِالْحَمَامِ وَ لاَ بَأْسَ بِشَهَادَةِ اَلْمُرَاهِنِ عَلَيْهِ فَإِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَدْ أَجْرَى اَلْخَيْلَ وَ سَابَقَ وَ كَانَ يَقُولُ إِنَّ اَلْمَلاَئِكَةَ تَحْضُرُ اَلرِّهَانَ فِي اَلْخُفِّ وَ اَلْحَافِرِ وَ اَلرِّيشِ وَ مَا سِوَى ذَلِكَ فَهُوَ قِمَارٌ حَرَامٌ .[2]

از علاء بن سیابه از اباعبدالله علیه السلام فرمود: از حضرت شنیدم که می فرمود: شهادت کبوتر بازی کننده اشکالی ندارد. و اشکالی در شهارت شرط بندی نیست پس همانا رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم اسب سواری می کرد و مسابقه می داد و می فرمود فرشتگان در شرط بندی اسب دوانی و شتر دوانی و تیر اندازی حاضر می شوند. غیر این موارد قمار و حرام است.

صاحب مصباح الفقاهه همه این روایات را کنار می گذارد چون میفرماید سند صحیحی ندارد.

برداشت صاحب مصباح الفقاهه از روایت عیاشی این شد که این روایت هم حرمت تکلیفی دارد و هم حرمت وضعی. برداشت امام خمینی از روایت عیاشی این شد که فقط حرمت وضعی دارد.

مرحوم ایروانی: فقط حرمت وضعیه فهمیده می شود.

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُوسُفَ بْنِ عَقِيلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَيْسٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: قَضَى أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فِي رَجُلٍ أَكَلَ وَ أَصْحَابٌ لَهُ شَاةً فَقَالَ إِنْ أَكَلْتُمُوهَا فَهِيَ لَكُمْ وَ إِنْ لَمْ تَأْكُلُوهَا فَعَلَيْكُمْ كَذَا وَ كَذَا فَقَضَى فِيهِ أَنَّ ذَلِكَ بَاطِلٌ لاَ شَيْءَ فِي اَلْمُؤَاكَلَةِ مِنَ اَلطَّعَامِ مَا قَلَّ مِنْهُ وَ مَا كَثُرَ وَ مَنَعَ غَرَامَتَهُ فِيهِ .[3]

محمد بن قيس گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود:

امير مؤمنان على عليه السّلام درباره مرد ديگرى قضاوت نمود كه او با يارانش گوسفندى را مى‌خورد و به آن‌ها مى‌گويد: اگر گوسفند را بخوريد، چيزى به عهده شما نيست و اگر نخوريد، فلان مقدار به عهده شماست.

حضرت درباره اين مسأله اين‌گونه حكم فرمود كه اين شرط‌ درباره غذا خوردن، چه كم آن و چه زياد آن، باطل است و هيچ حكمى ندارد و آن شخص را از پرداخت تاوان منع كرد.