درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/وجوب عقلی مقدمه/اصولی بودن بحث/

مبحث: مقدمه واجب

موضوع: مقدمه واجب واجب است یا خیر؟

به چه نحو بحث را مطرح کنیم که مسئله اصولی باشد؟

مطلب مسلم و قطعی: مقدمه واجب به حکم عقل واجب است.

دلیل حکم عقل: چنانچه مقدمه را انجام ندهد ذی المقدمه ترک می شود. ترک ذی المقدمه که واجب است مستحق عقوبت است. لذا عقل حکم به وجوب مقدمه می کند.

برخی از این حکم عقل تعبیر کرده اند به لابدیت عقلیه.

بحث از مقدمه واجب به لحاظ شرعیه است که آیا ملازمه است بین وجوب مقدمه شرعا با ذی المقدمه اش یا خیر؟

اگر بحث را روی خود مقدمه متمرکز کردیم بما اینکه این مقدمه واجب است یا نیست؟ این مسئله فقهی می شود. و ما در اصول داریم از مقدمه واجب بحث میکنیم.

برخی در اینجا چنین گفته اند: در عین حال مسئله اصولی است نه فقهی، زیرا در مسئله مقدمه واجب، جنبه تعلیلی قضیه مد نظر است نه جنبه تقییدی. یعنی اگر واجب باشد علتش این است که چون مقدمه است برای ذی المقدمه واجب.

پاسخ: این که بخواهیم مسئله ای را فقهی بدانیم. گفتید الا و لابد جهت تقییدی داشته باشد و چنانچه جهت تعلیلی داشت آن مسئله فقهی محسوب نمی شود. این فرق گذاشتن تمام نیست.

تالی فاسد: لازم می آید خیلی از مسائل فقه از فقه خارج شوند. چونکه در مسئله نذر، مثلا نذر کرد اگر مریضش خوب شد سه روز روزه بگیرد. در اینجا وجوب روزه بخاطر وفای به نذر است. این جنبه تعلیلی پیدا کرد. علت لزوم انجام روزه در سه روز به جهت نذر است. نمی شود گفت چون جنبه تعلیلی دارد پس مسئله اصولی است و هیچ کس نیز قائل به آن نشده است.

از جنبه عقلیه مقدمه واجب در اصول بحث نمی شود. ما تنها از جنبه شرعی قضیه طرح بحث داریم. آنگاه که شارع امر کرد به ذی المقدمه از منظر شارع امر به مقدمه هست یا نیست؟

انحاء ثلاثه در جلسه آینده بحث می شود.