درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/وجوب شرعی مقدمه/تبیین وجوب تبعی مقدمه

در مقدمه واجب براساس عبارات کفایه مطالبی عرض می شود مرحوم صاحب کفایه بعد از انکه مساله مقدمه واجب مسأله عقلیه است اشاره دارد به کلام صاحب معالم الاصول که بحث را لفظی به حساب آورده است.

۱.از عبارت معالم استفاده می شود مسأله محل بحث را لفظی دانسته.

۲.اشکال صاحب کفایه بر صاحب معالم

۳.اشکال وارد است یا خیر؟

صاحب معالم می فرماید: تمام دلالات ثلات در محل بحث منتفی است. یعنی مولی امر کرد به شیئی به هیچ یک از دلالات دلالت ندارد به وجوب مقدمه اش. پس مقدمه واجب واجب نیست. از اینکه دلیل بر وجوب مقدمه را منحصر کرده به یکی دلالات ثلاث که مربوط به لفظ است فهمیده می شود بحث لفظی است.

مسأله را در مباحث الفاظ جای داده به عنوان قرینه دوم بحث لفظی است.

صاحب کفایه اشکال بر صاحب معالم: دلالات ثلاث منتفی و از انتفاء نتیجه بحث لفظی است این استفاده از کلام صاحب معالم مبنی است که دلالت التزامی را لفظی بدانید (دلالت التزامی را برخی بزرگان عقلی دانسته اند نه لفظی).

و اینکه ایشان مطلب را در مبحث الفاظ قرار داده، آقای سبزواری در شرح بر کفایه می فرماید: ذکر مسأله مقدمه واجب در مباحث الفاظ دلیل بر این نیست که مبحث لفظیه است.

مرحوم صاحب کفایه بعد از استفاده خودش از کلام صاحب معالم، به ایشان اشکال وارد میکند: وقتی ملازمه وجوب شی و وجوب مقدمه اش در مقام ثبوت مشکل دارد و محل اشکال است چطور به محل اثبات و دلالت می روید؟

آیا این اشکال وارد است؟ وارد نیست زیرا در مقام دلیل که این ملازمه چیست؟ صاحب کفایه می گوید عقل، صاحب معالم آن را لفظ دانسته و این اشکال صاحب کفایه وارد نیست. عدم الوجدان دلیل بر عدم وجود نیست.

عبارت کفایه

ثم الظاهر أيضا و أن المسألة عقلية و الكلام في استقلال العقل بالملازمة و عدمه لا لفظية كما ربما يظهر من صاحب المعالم حيث استدل على النفي بانتفاء الدلالات الثلاث مضافا (دلیل دوم) إلى أنه ذكرها في مباحث الألفاظ ضرورة(دلیل) أنه إذا كان نفس الملازمة بين وجوب الشي‌ء و وجوب مقدمته ثبوتا محل الإشكال فلا مجال لتحرير النزاع في الإثبات و الدلالة عليها بإحدى الدلالات الثلاث كما لا يخفى.