درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/اقسام مقدمه/شرط متقدم، مقارن و متأخر

یکی از تقسیمات برای مقدمه این است:

    1. مقدمه متقدم

    2. مقدمه مقارن

    3. مقدمه مؤخر

در این سه قسم یا مربوط به وجود ماموربه است یا مربوط به شرط حکم است.

در مقدمه مقارن بحثی نیست پذیرفته شده است. مثال شرط ماموربه مقارن استقبال، ستر، طهارت(از ابتدا تا انتها با صلات همراه است چه اینکه اگر لحظه ای این استقبال بهم بخورد صلات باطل می شود)

شرط متقدم: نفس وضو

شرط مؤخر: غسل مستحاضه برای ماموربه که صوم باشد.

شرط وجوب (همین تقسیمات وجود دارد)

شرط متقدم برای وجوب مثل: اذا زالت الشمس فصلی (شرط وجوب صلات نماز دخول وقت است)

شرط وجوب به نحو مقارن: بلوغ و عقل

شرایط عامه تکلیف مثل عقل

شرط متاخر: مثال عرفی: شخصی رفته حج پنجشنبه میاد، مامور به اطعام هم می شود، الان دعوت کرد از مردم که پنجشنبه میاد (تهیه مقدمات مجلس شرطی دارد که آن آمدن شخص از سفر است).

بعض از بزرگان برای شرط متاخر مثالی زده اند، قدرت از شرایط عامه تکلیف است (قدرت بلحاظ زمان هنگام صدور تکلیف کسی بهش قائل نشده، قدرت حین العمل شرط است،قدرت تا پایان تکلیف نه هنگام انشا تکلیف).

اشکال

این مثالی که ذکر شد مربوط به شرط مقارن است.

این قدرت را به عنوان شرط تکلیف در نظر گرفت قدرت مفروض الوجود گرفته می شود از اول فعل تا آخر فعل متوجه آقای مکلف شد قدرت داشتن در مقام به فعلیت رسیدن این تکلیف است و مقدور بودن فعل مفروض الوجود گرفته شد. لحاظ کردن قدرت مکلف هنگام صدور تکلیف مفروض الوجود گرفته شد در حالی مؤخر از صدور تکلیف است آن را شرط مؤخر گرفتن.

اشکال

شرط متاخر معقول نیست، شرط از اجزا علت است. علت وقتی تمام می باشد که آنچه شرط است تحقق پیدا کند تا بعد معلول پیدا شود تقدم معلول بر علت محال است؛ تقدم معلول بر بعض اجزا علتش هم مستحیل است.

مستلزم تقدیم معلول بر بعض اجزا علتش، در حالی که معلول باید مؤخر باشد از علت.

مرحوم آخوند: این اشکال مختص به شرط متاخر نیست. شرط متقدم هم این اشکال وارد است. اشکال: بین معلول و علت آن چه دیده می شود این است چیزی که سبب تاثیر است در زمان تاثیرش معدوم است و به عبارت اخری معدوم بخواهد تاثیر بگذارد در موجود مستحیل است. و اشکال شرط متاخر آنچه معدوم است الان شرط باشد برای امر موجود. در شرط متقدم هم همین مطلب اشکال است دو مثال فقهی:

۱.عقد وصیت: وصیت کرد بعد مرگم خانه ام برای علی بعد مرگ موصی له قبول کرده ملکیت برای علی است بعد فوت موصی، آن عقد وصیت انجام شده تاثیر دارد برای ملکیت موجود در حالی که معدوم است وصیت الان.

۲.معدوم تاثیر بگذارد در موجود