درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/شرط متأخر/بررسی امکان شرط متأخر

مطلب آخوند در مورد شرط متاخر اشکال گفته شده، صاحب کفایه اشکال را توسعه داد: اینکه می گویند شرط متاخذ مستحیل است، این اشکال اختصاص به شرط متاخر ندارد بلکه این اشکال بر شرط متقدم هم است و ایشان اشکال یک تعبیر دیگری دارند به اینکه بین علت و معلول فاصله می افتد و معلول زمانی تحقق پیدا می کند که علت معدوم است و معدوم بخواهد در موجود تاثیر بگذارد محال است.

دو مثال شرعی گفته اند که:

۱. مثال وصیت: آقای موصی عقد وصیت انجام را داد موصی له قبول کرد. ملکیت بعد فوت حاصل می شود. منشا تاثیر عقدی است که الان چیزی ازش نماند.

۲.در بیع صرف (طلا و نقره) فروختن 10 گرم طلا را به فلان قیمت و مشتری گفت خریدم و تا قبض حاصل نشود ملکیت برای مشتری حاصل نمی شود (معدوم در موجود تاثیر بگذارد).

مرحوم نائینی: نظر دارد به مطلب مورد بحث دایره اشکال را تضییق کرده شرط متاخر رو براش هم مثال زدیم شرط برای مامور به برای فعل صادر شده از مکلف و شرط برای تکلیف (فعل مولی) این اشکال شرط متاخر که ذکر شد انجا که شرط ماموربه باشد اشکال منتفی است و اشکال وقتی است که شرط متاخر شرط حکم باشد.

چگونه اشکال منتفی است؟

این شرط متاخر معنیش این است که آنچه مطلوب است برای مولی و شارع حصه خاصی است از این فعل زن مستحاضه که روزه میگرد بعدش غسل می کند یا نه. معقول است که شارع بگوید حصه خاصه ای مورد نظر من است که مطلوب غسل بعد روزه است.

اما اگر شرط متاخر شرط وضع باشد شرط حکم باشد شرط تکلیف باشد آن مستحیل است ( همان تقدم معلول بر علت). مثال مربوط به حکم وضعی (ملکیت) این اجازه که از مالک در بیع فضولی میاد، این شرط متاخر است برای حکم شارع به حصول ملکیت. شارع که حکم می فرماید این مبیع ملک است برای مشتری بعد از آمدن اجازه حکم می کند به ملکیت مشتری. عقد ساعت 8 صبح امروز واقع شد. از یک طرف عقد اصیل است و مشتری را می گویند اصیل. به فروشنده فضولی می گویند. عصر به مالک می گوید که ماشین شما را فروختیم. او هم قبول می کند. این اجاره را شما کاشفه دانستید. یعنی از زمان وقوع عقد ملکیت برای جناب مشتری واقع می شود.

برای مشتری عقد 8 صبح واقع شده و اجازه(کاشفه باشد، ملکیت از زمان وقوع عقد) 10 صبح واقع شده. ملکیت مقدم شده بر علتش (اجازه مالک).