درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/تقسیم واجب به مطلق و مشروط/بررسی دیدگاه شیخ انصاری

اکرم صیغه امر است دلالت دارد بر وجوب، وجوب تعلق گرفته به اکرام زید، اکرام زید متعلق تکلیف مولی است، اکرام تعبیر می شود به ماده.

قید: ان جاءک_اگر به هیات برگرده اگر زید امد وجوب هست. اگر زید نیامد وجوب نیست.

بر ماده برگردد وجوب مطلق است آنچه قید دارد ماده است اکرام عند المجی.

منسوب به شیخ انصاری کتاب مطارح الانظار:

قید به ماده بر می گردد چه اینکه هر دو قبول دارند مقتضی قواعد عربیت قید به هیات برگردد نه به ماده در عین حال شیخ گفته قید باید به ماده برگردد.

مقتضای قواعد عربیت این است که قید به هیئت برگردد بحث ادبی است: ان جائک، چه چیز را قید می زند ادعا این است که هیئت را قید بزند به دلیل ظهور جمله. دلیل شیخ انصاری که دست از ظهور برداشته، دو دعوا دارد:

۱. قید به هیات بر نمی گردد.

براساس مبنا ایشان و مشهور مفاد صیغه افعل

حروف و مشابه حروف(هیات افعل، اسماء اشاره) مشهور قائل هستند من جمله شیخ انصاری: که وضع حروف عام و موضوع له آن خاص. واضع کلی ابتدائیت را در نظر گرفت اما لفظ را برای معنا کلی قرار نداد (مِنْ) را به لحاظ فرد کلی قرار داد.

شیخ انصاری: هیات معنای اش جزئی است، قابلیت تقیید ندارد به این خاطر از ظهور جمله دست برداشته است.

صاحب کفایه: حروف و مشابه حروف عینا وضع اسماء را دارند، وضع عام موضوع له عام و مستعمل فیه هم عام.

[فرق اسم و حرف در مقام استعمال بود نه اینکه خصوصیتی در مستعمل فیه باشد و نه اینکه خصوصیتی باشد در موضوع له]

نگاه مستقل بود از کلمه ابتدا استفاده شود اگر نگاه ابزاری است از حرف (مِن) استفاده شود.

خلاصه اینکه فرمایش صاحب کفایه به عنوان اشکال بر کلام شیخ انصاری این است:

موضوع له صیغه افعل عام است و استحاله شیخ انصاری وجود ندارد.

سایر علما نیز بحث هایی در این زمینه دارند: مرحوم خویی در محاضرات و نقد آقای سیستانی به ایشان در مباحث الفاظ.

شیخ انصاری و صاحب کفایه: قاعده این است که قید باید بر هیئت حمل شود. در اینجا باید از این قاعده دست برداریم و قید به ماده برمیگردد.

هیئت: اکرم، ماده: اکرام، قید: إن جاءک

صیغه أکرم دلالت بر وجوب دارد

اگر قید به هیات برگردد: در این صورت اگر قید باشد، وجوب اکرام هست و اگر نباشد وجوب اکرام هم نیست

اگر قید به ماده برگردد: مقتضی قاعده ی عربی این است که قید به هیات برمیگردد، چون ظاهر جمله چنین است (یعنی جمله ظهور در این مطلب دارد)

در حروف مشهور این است (نظر انصاری هم هست): وضع عام و موضوع له خاص است مثل (من). یعنی واضع کلیت ابتدائیت را در نظر گرفته ولی نهایتا معنای خاص را برای آن می پذیرد. و چون در اینجا هیئت جزئی است لذا قید به هیات نمی خورد چون جزئی قید نمی خورد. (در الماء نیز چنین است)

مرحوم آخوند جواب می دهد به اینکه در الماء (مانند حروف) وضع عام و موضوع له نیز عام است یعنی واضع معنای کلی را در نظر گرفته است. (منتها گفته در موقع استفاده می توان برای ابتدائیت از (من) استفاده کرد. پس چنین اشکالی مطرح نیست.

تقریرات مرحوم فلسفی:

اما الشیخ فقد استدل علی مدعاه فی مقام الاثبات بأن وضع الهیئه کوضع الحروف، فقد تصور الواضع مفهوم الطلب عند وضع صیغه افعل ثم جعلها لمصادیقه

قید به ماده می خورد.