درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/تقسیم واجب به مطلق و مشروط/تبعیت مقدمه از ذوالمقدمه از حیث اطلاق و اشتراط

سرّ کفایه وجوب مقدمه ناشی است از وجوب ذی المقدمه به عبارت دیگر وجوب مقدمه ترشحی است از وجوب ذی المقدمه.

اشکال به سخن کفایه

منظور از ترشح چیست؟ اگر مراد این است که ارتباط بین وجوب مقدمه و وجوب ذی المقدمه ارتباطش از سنخ علت و معلول است آنچه اخذ شده در علت همان در معلول اخذ شده ایضا. ولکن آنچه به عنوان اشکال گفته شده احکام شرعیه از این قبیل نیستن زیرا حکم فعل اختیاری مولی است، و معنا ندارد معقول نیست فعل اختیاری (وجوب مقدمه) ناشی باشد از فعل اختیاری دیگر (وجوب ذی المقدمه) با ارتباط علت و معلول در نظر گرفته شود. اگر اشکال وارد باشد نتیجه :ممکن است تخلف وجوب مقدمه از وجوب ذی المقدمه در اطلاق و اشتراط مثل اینکه مولی امر کند به نصب سُلّم برای کُونِ علی السطح یوم الخمیس، قبل یوم الخمیس امر می کند به گذاشتن نردبان در حالی که وجوب ذی المقدمه روز پنجشنبه است.

الا اینکه وجوب مقدمه یک نوع وجوب خاصی است که از آن تعبیر به ترشحی می کنند مطلب به این نحو است که وقتی مولی امر کرد به ذی المقدمه کان امری که مکنون است (آتش زیر خاکستر) جناب مولی به مقدمه هم امر دارد منتهی کیفیت امر به مقدمه با ذی المقدمه متفاوت است. امر به نردبان استقلالا نیست بلکه بخاطر رفتن به پشت بام است. (با این بیان فرمایش آخوند تمام است)

نتیجه

وجوب مقدمه ترشحی است و برگرفته از وجوب ذی المقدمة با کیفیت خاصش (استقلالا مورد امر مولی قرار نگرفته) اطلاقا و اشتراطا.

اطلاق واجب بر واجب مشروط آیا این اطلاق به نحو حقیقت است یا مجاز؟

ارتباط دارد به بحث مسأله مشتق (در کفایه، اصول الفقه مظفر) یک صورت که مورد اتفاق همه است استعمال مشتق در آینده متلبس به مبدأ می شود در اینجا مجازا به او گفته می شود مثلا دکتر زمانی که دانشجو تجربی است.

بعد از تحقق شرط واجب می شود پس تعبیر مجاز باشد اما به نظر شیخ انصاری اطلاق واجب بر واجب مشروط به نحو حقیقت است زیرا وجوب هست ولی واجب استقبالی است.

بالجمله استعمال مشتق در ذاتی متلبس به مبدا است مثل اینکه شخصی متکلم است الآن. عنوان الان حمل می شود بخاطر گذشته اش باشد به نحو مجاز است و اختلاف همینجاست.

استعمال صیغه افعل در واجب مشروط حقیقت است بنابر هر یک از دو قول قید به ماده باشد به نحو حقیقت است علی نظر شیخ انصاری. نظر مشهور هم قید به هیات از باب تعدد دال و مدلول باز هم حقیقت است اکرم زیدا ان جاءک (دال از سنخ لفظ است دلیل بر قید و شرط قیدی است که در ضمن اکرم ذکر شده)

دال بر وجوب از صیغه افعل

دال بر مطلق بودن از مقدمات حکمت