درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/تقسیم واجب به معلق و منجز/بررسی امکان انفکاک بین اراده تشریعی و اراده تکوینی به امر استقبالی

جواب دوم صاحب کفایه به مرحوم نهاوندی

بر فرضی که اراده تکوینی به امر استقبالی تعلق نگیرد ملازمه ای نیست بین تعلق اراده به امر تشریعی.

امر از ناحیه مولی صادر می شود اسم آن را اراده تشریعی گذاشتن، این اراده منفک از مراد است (مراد:فعل عبد در خارج بعد از صدور و حصول امر به عبد در حالی که عبد، عبد ممتثل باشد) کثیرا اراده تشریعی هست ولی مراد انجام نمی شود.

نقد کلام کفایه در جواب اول ایشان به مرحوم نهاوندی

اراده معنایش: شوقی که محرک عضلات است اگر منظور از اراده این شوق باشد قائم به نفس است مانعی نیست که شوق به امر استقبالی تعلق بگیرد. یا ممکنه شوق به امر محال تعلق بگیرد مثل پریدن انسان مثل پرنده.

الا اراده معنایش شوق نیست، معنای اراده انسان چه بسا شوق اکید دارد به فعلی در عین حال آن فعل را انجام ندهد پس اراده اون صفت قائم به نفس نیست بلکه اراده فعل نفس است.

فعل نفس: حملة النفس، اعمال قدرت نفس، شاء و فعل (خواست و انجام داد).

ممکن است شوق باشد ولی فعل نفس باشد، ممکن است فعل نفس باشد ولی شوق نباشد. براین اساس لابد از این است که به امر مقارن تعلق بگیرد.

فعل ممکن است تدریجی الحصول باشد مثل نماز، جزء اول، بعد جزء ثانی و بعد… تا آخر نماز انجام بگیرد (وقتی جزء آخر انجام داد اراده تعلق گرفت به جزء لاحق زمانی که فارغ از عمل شد).

شاید نهاوندی مرادشان از اراده این معنا بوده است، (اراده =حملة النفس) که در این صورت قول نهاوندی صحیح است.

اشکال استاد

مراد نهاوندی از اراده تشریعی مثل اراده تکوینی است. نکته مربوط به سخن ایشان مراد از اراده تشریعی چیست؟ در اراده تکوینی (حملة النفس، فعل) مراد از امر تشریعی حملة النفس (صادر از مولی فعل توسط عبد مثل صلات) نسبت به فعل غیر، اساسا غیر معقول است زیرا باید حملة النفس به فعل خود مولی تعلق بگیرد.

زیرا معنا ندارد فعل غیر آمر نسبت به آن حملة النفس داشته باشد. اما اگر مراد از اراده تشریعی جعل حکم باشد، (تجب علیک الصلاة و جعل کرده وجوب را بر عهده عبد) اگر منظور این باشد تخلف اراده از مراد اوضح است من الشمس زیرا تخلف کثیر دیده می شود.

در نتیجه جواب دوم صاحب کفایه بر مرحوم نهاوندی تمام است.