درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/ واجب معلق/ بررسی نظر مرحوم نائینی (ره)

مقدمه: تقویت مصلحت مد نظر مولی موجب عقاب است مثل انقاذ غریق که فرزند مولی است و لا فرق که عبد قادر به انقاذ هنگام واقع شدن در دریا یا قبل از امر مولی باشد

محل بحث: عبد قبل از امر مولی اگر خود را مضطر کند و سبب ترک فعل در ظرف امتثال شود مستحق عقاب است

نتیجه: قبل از زمان ذی المقدمه باید قدرت خود را حفظ کند تا در مثال مذکور انقاذ غریق نماید.

عبارت نائینی (ره) این تفویت ملاک ملزم از کجا به آن علم داریم؟

راه کشف: احکامی که از ناحیه مولی صادر می شود یا قدرت در آن اخذ شده است شرعا و گاهی قدرت را شرط نکرده و شرط عقلی است. در فرض عقلی بودن ملاک موجود است الا اینکه در فرض عدم قدرت تحصیل ملاک بر مکلف لازم است و اگر قدرت نداشت عقاب نمی شود.

قدرت شرط شرعی: 1- قدرت به نحو مطلق: اگر مکلف عاجز از امتثال بود عقابی نیست.

2- به نحو خاص: تحفظ قدرت، بر مکلف لازم است

نکته: تارتاً قدرت ملاک است در ظرف عمل، در این صورت قبل ظرف امتثال سلب قدرت از خود جایز است.[1]

نظر مقدر: در هر سه صورتی که مرحوم نائینی فرمودند نیازی به حفظ قدرت در ظرف امتثال نیست و تا زمانی که موقعیت امر مولی نرسیده می تواند خود را از خطاب شرعی و عملی مولی خارج سازد و تا زمانی که امری نباشد قدرت هم لازم نیست.