درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/تعلم احکام قبل از وقت واجب/نظر محقق نائینی/نقد و بررسی دیدگاه محقق نائینی

بحث در مورد این بود که تعلم احکام در مواردی که انسان احتمال ابتلا می دهد. آیا تعلم این احکام واجب است؟

یک نظر در اینجا این بود که استصحاب کنیم عدم ابتلا را و بگوییم تا الان اینها مورد ابتلا نبوده، استصحاب میکنیم عدم ابتلا این ها را در مقام عمل نسبت به آینده. نتیجه: این ها اصلا مورد ابتلا نیست تا یاد بگیریم. مثال: کسی که داخل وقت نماز شد و عذری دارد که نمی تواند وضو بگیرد. آیا میتواند در اول وقت با تیمم نماز بخواند. گفته بودند بدار جایز نیست مگر برای کسی که عذرش مستوعب باشد و تمام وقت را بگیرد. استصحاب کنیم عذر را تا پایان وقت.

مرحوم نائینی بر این استصحاب عدم ابتلا در کتاب اجود التقریرات ج1 ص157 و 158 اشکال وارد کرده است: [1]

استصحاب وقتی جاری می شود که اثر بر مستصحب جاری شود. مثلا شک کنیم که زید زنده است یا نه؟ استصحاب می کنیم بقا زید را. اثرش این است که زن او نمی تواند ازدواج کند و ...

اما در محل بحث اثری که هست مال خود شک است. شک دارد که این حکم شرعی مورد ابتلا واقع می شود یا نه؟ اثر مال خود شک است. و نیازی به استصحاب نیست. یعنی میخواهیم موضوع را اثبات کنیم به کمک استصحاب؟ نیازی به استصحاب نیست برای اثبات موضو این نفس شک در ابتلا با توجه با آن حرفی که زدیم: ملاک تعلم احکام طبق نظر مرحوم نائینی دفع ضرر محتمل بود. نفس شک موضوع ساز است.

اشکال به مرحوم نائینی: این سخنی را که مرحوم نائینی مبنای کلام خودشان قرار دادند برای وجوب تعلم از باب دفع ضرر محتمل در جایی است که انسان علم به ابتلا داشته باشد.

جواب اشکال: این اشکال وارد نیست. مرحوم نائینی نفرمود آن ضرر باید معلوم باشد. اگر فرموده دفع ضرر معلوم حرف شما صحیح بود ولی ایشان فرموده دفع ضرر محتمل.

اشکال به نائینی: موضوع استصحاب شک است و با استصحاب این شک رفع می شود. و این مثل علم تعبدی است. و با وجود علم، ضرر محتملی وجود ندارد.