درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/تعلم احکام قبل از بلوغ/اگر ترک تعلم موجب ترک عمل در وقت بلوغ شود/مبنای محقق نائینی/نقد محقق خوئی بر میرزای نائینی

بحث در مورد تنبیهات بحث تعلم احکام، تنبیه اول این شد که تعلم احکام قبل از بلوغ حکمش چیست؟

مبنای کسانی که میگفتند تعلم احکام برای صبی واجب است این بود که الامتناع بالاختیار لا ینافی الاختیار.

در جواب گفته شد که: اختیار صبی مثل لا اختیار است.

مرحوم نائینی: تعلم بر صبی واجب است. تمسک به حدیث رفع، برای رفع تعلم صبی صحیح نیست. زیرا وجوب تعلم عقلی است و حدیث رفع، رفع نمیکند وجوب عقلی را.

صاحب مصباح الفقاهه که شاگرد مرحوم نائینی است می فرماید: استاد ما در این مسئله خطا کرده است. زیرا حکم عقل در محل بحث ما، اگر چه شامل صبی و غیر صبی می شود. الا اینکه این حکم عقل معلق است بر عدم ورود تعبد از طرف شارع بر خلاف آن . یعنی این حکم عقلی مادامی است که تعبدی از طرف شارع بر خلاف آن وارد نشده باشد. با وجود تعبد از طرف شارع لا محاله مرتفع می شود این حکم عقل به ارتفاع موضوعش.

نتیجه: معقول نیست استحقاق صبی عقاب را بر اینکه تفویت کرده ملاک ملزم حکم شارع را.

ایت الله خوئی در محاضرات في الأصول جلد : 2 صفحه : 375 می فرماید:

و ان شئت قلت: ان مقتضى حديث رفع القلم أو ما شاكله هو ان ملاك الواجب في ظرفه غير تام في حقه من ناحية التعلم و المعرفة لكي يكون تركه موجباً لتفويته و استحقاق العقاب عليه، كما هو الحال أيضاً بالإضافة إلى سائر مقدمات الواجب.[1]

در صورت تمايل مي توانيد بگوييد: مقتضی حديث رفع القلم يا امثال آن اين است كه صبی تکلیف ندارد که ملاک واجب (مثل همین روزه گرفتن در ظرف خودش) در ظرف خودش تام نیست در حق صبی از ناحیه تعلم و معرفت و شناخت حکم، تا بعد بگوییم ترک این تعلم، موجب تفویت این ملاک است و مستحق عقاب است.