درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/شرط متقدم/تقیید اطلاق بدلی(ماده) یا شمولی(هیئت)/تفصیل: تقدیم تقیید بدلی در دوران بین دلیلین و عدم تقدیم در دلیل واحد(محل بحث)

خلاصه فرمایش مرحوم نائینی این شد که اطلاق شمولی مقدم بر اطلاق بدلی است.

و فرق بین اطلاق شمولی و اطلاق بدلی این شد که برای انعقاد اطلاق شمولی، سه مقدمه نیاز دارید. برای انعقاد اطلاق بدلی چهار مقدمه لازم بود . و کأنّ همین مقدمه چهارم درست نمی شود. با وجود اطلاق شمولی برای کلامی که در قالب اطلاق بدلی ذکر شده، مقدمه چهارم درست نمی شود. اگر مقدمه مقدمه چهارم منعقد نشد این اطلاق بدلی فاتحه اش خوانده است.

و آنچه میدان دار قضیه می شود همان اطلاق شمولی است.

اشکال به مرحوم نائینی: در «لا تکرم فاسقا» و «اکرم عالما»، ما میخواهیم از راه اطلاق بدلی به این نتیجه برسیم: اکرام عالم علی نحو بدلیت، قابل انطباق باشد بر جمیع افراد عالم. اگر آن دلیل اول در بین نبود (لا تکرم فاسقا) این دلیل دوم که اکرم عالما باشد کفایت می کرد برای شمولش به جمیع افراد عالم علی نحو بدلیت. زیرا شما می گفتید برای تمسک به اطلاق بدلی امر چهارمی که لازم است تساوی ملاک در افراد است. و این تساوی در ملاک در تطبیق به تک تک افراد وجود دارد. و برای فهم این مطلب که علی نحو بدلیت، این اکرم عالما، منطبق بر تمام افراد باشد حتی عالم فاسق، ما دلیل دیگری لازم نداریم.

مستشکل با این بیان نمی خواهد تقدیم اطلاق شمولی بر اطلاق بدلی را قبول کند.

وجهی برای تقدیم لا تکرم فاسقا بر اطلاق اکرم عالما وجود ندارد چه اینکه شمول هریک نسبت به عالم فاسق بوسیله اطلاق است.

به عبارت دیگر: این اطلاق بدلی که بخواهد شکل بگیرد از خود دلیل اکرم عالما گرفته می شود و دلیل دیگری نمی خواهد.

جواب: بعد از آنکه دلیلی که دارای اطلاق شمولی است ذکر شد. اگر این اطلاق شمولی و اطلاق بدلی ملاحظه شد. آن دلیلی که اطلاق شمولی مطلب را گفت (لا تکرم فاسقا) این عالم فاسق متعلق نهی (لا تکرم فاسقا) قرار گرفت. و حالا که این اکرم عالما آمد، از راه اطلاق بدلی نمی تواند شامل عالم فاسق بشود. این اکرم عالما وقتی می آید دیگر در ارتباط با عالم فاسق نمی تواند نقشی بازی کند چون که او تحت نهی (لا تکرم فاسقا) قرار گرفت.

الا اینکه حرفی در اینجا فرموده اند: که این حرف، حرف ریشه ای است. بر فرض تسلیم این کبری (سلمنا اطلاق شمولی مقدم است بر اطلاق بدلی) و لکن این در وقتی است که امر دائر باشد بین رفع ید از اطلاق بدلی یا رفع ید از اطلاق شمولی. اینجا خواهیم گفت رفع ید از اطلاق بدلی مقدم است. اما آنچه ما به عنوان مثال برای مسئله مورد بحثمان ذکر کردیم ربطی به این مطلب ندارد.