درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/شرط متقدم/تقیید ماده یا هیئت/نکات تکمیلی: مقتضای اصل عملی

در ارتباط با رجوع قید به هیئت یا به ماده اگر فرض مسئله را بر این قرار دادیم که دانستیم قید به هیئت رجوع می کند و لکن شک در این داریم که آیا این قید که قید هیئت است به نحو شرط متاخر است یا به نحو شرط مقارن. اگر به نحو شرط متاخر باشد، معنایش این است که از آن زمانی که تکلیف واصل شد به جناب مکلف، وجوب ثابت است اگرچه شرطش بعدا تحقق پیدا می کند.

و بنا بر احتمال دوم (شرط مقارن: وجوب فعلی میشود بعد حصول شرط) وجوب فعل بعد حصول شرط متیقن است. اما وجوب این فعل قبل از حصول شرط، این برای ما معلوم نیست مگر بر فرض اینکه شرط، شرط متاخر باشد.

یعنی دوران امر بین این است که ما می دانیم قید برای هیئت است. اما آنچه مردد است این است که آن قید قید برای هیئت است به نحو شرط متاخر، یا به نحو شرط مقارن

اگر به نحو شرط متاخر بود، معنایش این است که الان وجوب هست و البته شرطش بعدا حاصل می شود. اگر به نحو شرط مقارن بود معنایش این خواهد بود که زمانی که شرط حاصل شد یقینا وجوب هست اما چون که در شکیم که شاید به نحو شرط متاخر باشد برگشت مطلب به این است که قبل از حصول شرط آیا تکلیفی هست یا نیست؟ تکلیفی نیست.(اصل برائت)

مطلب بعدی اینکه: علم داریم به اینکه قید به ماده رجوع می کند، نه به هیئت. و البته قیدی که به ماده رجوع می کرد دو فرض دارد: 1- قید ماده بود که تحصیلش واجب بود مثل همان وضو و طهارت برای صلاه 2- قید ماده است اما تحصیل واجب نبود، بر فرض تحققش در نظر گرفته شده بود. یعنی به حیثی که اگر خودش اتفاق می افتاد نه اینکه مکلف آن را تحصیل کند. مثل استطاعت که شیخ قید ماده حساب کرد.

قید قید ماده است اما نمی دانیم این قید به گونه ای است که تحصیلش بر مکلف واجب است یا نیست؟ اینجا آیا می شود برائت جاری کرد؟

می فرماید نسبت به وجوب ذی المقدمه، برائت نمی شود جاری کرد. زیرا که وجوب مقدمه در محل بحث مفروغ عنه و مسلم است. مثال: مولی به عبدش گفت «تصدق عند ملاقات زید»

این وجوب تصدق فعلی است و شرط آن ملاقات زید است الا اینکه معلوم نیست که ایا این ملاقات تحصیلش واجب است یا نه؟ اصل برائت جاری می شود.

مطلب سوم: نسبت به فرض شک اینکه این امر قید برای هیئت است یا قید ماده. به لحاظ اصل عملی مشکوک این است که این قید ماده است یا قید هیئت؟ مقتضای اصل عملی چیست؟

در مثالی که گفته شد معلوم بود که قید ماده است اما قید ماده دو نوع است:

1- نوعا واجب التحصیل

2- گاهی غیر واجب التحصیل

مقتضای اصل عملی:

1- اگر قید هیئت است تحصیلش بر شما واجب نیست. زیرا تکلیفی نیست.

2- اگر قید ماده ای است که واجب التحصیل است، در اینجا می توان اصل برائت جاری کرد هم از وجوب ذی المقدمه و هم از وجوب مقدمه. و تالی فاسدی ندارد. چون که مخالفت قطعی اتفاق نیفتاده. زیرا برگشتش به این است که شما نمی دانیم تکلیفی بر شما هست یا نیست.