درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/اقسام واجب/تقسیم به نفسی و غیری/ملاک نفسی و غیری

صاحب کفایه فرمود: واجب نفسی آن واجبی بود که منشأ وجوبش حسن ذاتی اش است، ولو اینکه ملاک غیرت هم در آن هست، اما شارع به آن ملاک غیرتش کاری نداشت.

واجب غیری: ملاک وجوبش این است که در رسیدن به غیر، ما را کمک میکند. اگرچه ممکن است دارای حسن ذاتی هم باشد. مثل: وضو برای نماز

مرحوم استاد فلسفی در قبال کلام مرحوم صاحب کفایه در تمییز واجب نفسی از واجب غیری فرمود: دلیل بر این حرفی که زدید چه بود.

در کتاب فوائد الاصول ج1 ص220 مرحوم نائینی فرموده است:[1]

واجب نفسی چیزی است که وجوبش مترشح از وجوب دیگری نیست.

واجب غیری چیزی است که وجوبش مترشح از وجوب دیگری هست.

مرحوم استاد فلسفی: اساسا بحث از نفسیت و غیریت مرتبط به واجب(ما یتعلق به الوجوب) است.

واجب: آن چیزیکه مکلف آن را اتیان می کند. وجوب: چیزی که از مولا صادر می شود.

نفسیت و غیرت ارتباط به واجب دارد چرا که واجب گاهی واجب است لنفسه و گاهی واجب است برای وصول الی الغیر.

در نتیجه: «لا ربط لهما بالملاکات» ارتباطی نیست بین واجب نفسی و واجب غیری با ملاکات احکام. 1- ملاکات متعلق تکلیف نیستند. (احکام الله دایر مدار مصالح و مفاسدند.) 2- بلکه این ملاکات تکالیف قابل القا به مکلف نیستند بخاطر کثرت ملاکات. 3-در نتیجه این ملاکات از سنخ دائی برای تکلیف هستند.

نکته: دائی فعل قابل تخلف است. اما اگر فعلی آنجور که خواسته اند تحقق یافت ملاکاتش هم تحقق یافته. مصلحت ملاک حکم به وجوب است و مفسده ملاک حکم به حرمت است. ملاک در متعلقات تکالیف است.

بعد می رسیم به کلام مرحوم صاحب کفایه که اگر حسن ذاتی مد نظر مولا بود و به آن امر کرد و آن چه مد نظر بود حسن ذاتی فعل بود این واجب نفسی است. اگر بخاطر رسیدن به غیر به آن امر کرد این واجب غیری است. اما دلیلی بر آن نیست. و ما از همین که احکام الله دایر مدار مصالح و مفاسد است این حرف را فهمیدیم.