درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: مقدمه واجب/اقسام واجب/واجب نفسی و غیری/بررسی مقتضای اصل عملی

مطلب مورد بحث کلام مرحوم نائینی بود. ایشان فرمود اصل برائت جاری می شود در وجوب غیری.

اشکال شده بود که: در اطراف علم اجمالی اصل اجرا نمی شود زیرا در اینجا یک نوع علم وجود دارد و اصل عملی در جایی است که علم نباشد.

دفاع برخی، از کلام مرحوم نائینی: اصل برائت از وجوب غیری جاری می شود. زیرا این حرف که علم اجمالی احتیاط را اقتضا دارد. برخی گفته اند علم اجمالی منجز تکلیف است همانطور که علم تفصیلی منجز تکلیف است. الا اینکه اگر مسئله چنین فرض کردیم که این علم اجمالی منحل شد به علم تفصیلی و شک بدوی. در مورد شک بدوی اشکال ندارد برائت جاری کنیم. و در محل بحث این انحلال اتفاق می افتد و اصل برائت نسبت به شک بدوی جاری است.

چون مکلف اجمالا علم به وجوب وضو دارد یا نه نحو نفسی یا به نحو غیری. به حکم عقل بر مکلف وضو واجب است. چون ترک وضو مستلزم عقاب است. یا بخاطر خود وضو یا بخاطر ترک صلاتی که مع الطهاره بود.

ثواب و عقاب بر وجوب غیری مترتب نیست. برخی تعبیر کرده بودند که این ترک وضو مستلزم عقاب است.

نکته: در ارتباط با وضو، اگر وجوبش غیری نباشد اثری بر آن (عدم وجوب غیری) مترتب است: نفی شرطیت وضو برای صلات. پس صلات بدون وضو صحیح است. ولی نفی وجوب نفسی برای وضو، اثری بر آن مترتب نیست. برخی با این کلام میخواهند از کلام مرحوم نائینی دفاع کنند.

نکته: این اصل عدم وجوب غیری، این باید به گونه ای تقریب شود که منجر به اصل مثبت نشود.