درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: واجب نفسی و غیری/تذنیبان/تذنیب اول/بررسی استحقاق ثواب بر فعل و عقاب بر ترک مقدمه

بحث در مورد این بود که امتثال امر غیری به دنبال ندارد استحقاق ثواب را. همانطور که مخالفت امر غیری موجب عقاب نیست.

دلیل: بنای عقلای عالم

مثال: اگر عبد، امر مولا و مقدماتش را مخالفت کند، در اینجا عقلای عالم حکم به یک عقاب می کنند.

شاید سر و نکته اش این باشد که مطلوب از واجب غیری، بخاطر توصل به واجب نفسی است.

استدراک: (فرمایش صاحب کفایه): اگر مکلف ترک کند مقدمه ای را قابل تدارک نیست. به نحوی که آنگاه که مقدمه ترک شد مکلف قادر به انجام واجب نفسی نخواهد بود. اینجا گفته اند که این فرد تارک، ایشان مستحق عقاب می شود به صرف اینکه این مقدمه را ترک کرد.

البته درواقع ترک مقدمه در اینجا، به دنبال دارد ترک مقدمه را. و می توان گفت این استحقاق عقاب در حقیقت بخاطر ترک ذی المقدمه است.

اتیان به این مقدمات موجب این است که ثواب بیشتری بهش بدهند و البته هرچه هست برای همان ذی المقدمه هست. منتهی آن ثوابی که برای مقدمه می دهند، وقتی مقدمات زیاد بود ثواب برای آن ذی المقدمه بیشتر می شود. از باب افضل الاعمال احمزها

الا اینکه به کلام صاحب کفایه اشکال شده: در مورد واجب نفسی، شخصی که شروع می کند واجب نفسی را. در اینجا نمی گویید به صرف این که اتیان واجب نفسی را شروع کرد مستحق ثواب باشد.

اینکه عقاب را برگرداندید به ترک نفس ذی المقدمه، این هم دچار اشکال است. گاهی زمان ذی المقدمه نیامده و با توجه به اینکه زمان ذی المقدمه نیامده این مقدمه را ترک کرد و بگوییم ترک مقدمه استحقاق عقوبت دارد. بعد ترک مقدمه را به ترک ذی المقدمه ربط بدهید. در حالی که ظرف اتیان ذی المقدمه هنوز نیامده؟!

آنچه در اینجا می توان گفت که مرتبط با کلام صاحب کفایه باشد:

ایشان که می گوید با ترک مقدمه این شخص مستحق عقاب شد، یا با فعل مقدمه واجب، مستحق ثواب شد، این سخن ریشه در مبنایی دارد که صاحب کفایه در مسئله تجری قائل به آن شد.

ایشان می فرماید: متجری مستحق عقاب است. و فرقی نگذاشت بین متجری و عاصی.

تجری در مقابل انقیاد است.

تجری: فکر میکرده معصیت است بعد انجام داده بعد فهمیده معصیت نبوده.

انقیاد: فکر میکرده مستحب است بعد انجام داده بعد فهمیده مستحب نبوده.