درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: واجب نفسی و غیری/تذنیبان/تذنیب اول/استحقاق ثواب بر فعل و عقاب بر ترک مقدمه/بررسی طهارات ثلاث

در خصوص طهارات ثلاث: وضو ، غسل، تیمم. که به عنوان مقدمه صلات ذکر می شوند، صاحب کفایه از دو ناحیه اشکال ذکر کرده.

این طهارات ثلاث که وجوب غیری دارند چطور بر اتیان واجب غیری، ثواب مترتب می شود، با اینکه استحقاق ثواب مربوط به واجب نفسی است.

ناحیه اولی: برخی اخبار و روایات وارد شده به ترتب ثواب بر وضو. مثل اخباری که می گوید: وضو برای صلات مغرب محو کننده گناهی است که در این روزی که گذشت از این شخص متوضأ صادر شد.

از طرف دیگر امر غیری توصلی است. پس آنگاه که مکلف ذی المقدمه را اتیان کرد امری که تعلق گرفته به غیر (مقدمه) این امر ساقط می شود. اما در مورد بحث ما، با فرض این که وضو مقدمه است و قصد قربت هم در مقدمه لازم نیست. پس از ناحیه تعلق امر غیری به وضو، اینگونه نیست که وضو قربی و تعبدی بشود. پس اعتبار قربت در وضو باید از ناحیه غیر از امر غیری باشد. چون امر غیری موجب قربی شدن فعلی که واجب است به وجوب غیری نمی شود.

اگر از جانب امر غیری بخواهد قربی باشد: تالی فاسد: تمام مقدمات قربی باشند.

در مثال: ادای دین واجب است. اما این واجب توصلی است. در همین واجب توصلی، مدیون در زمانی که ادای دین می کند، اگر قصد قربت کند، این ثواب مضاعفی دارد.

واجبات غیریه واجبات توصلیه هستند. و لازم نیست قصد قربت کند.

چطور واجبات توصلیه ثواب داشته باشند؟

مرحوم صاحب کفایه: برای حل این اشکال فرمود: ثواب مترتب می شود بر طهارات ثلاث، بخاطر اینکه اینها مستحبات نفسیه هستند. این مستحبات دو حیث دارند: 1- مستحب فی نفسه 2- واجب للغیر.

بخاطر اینکه این مستحب نفسی است، دارای ثواب می باشد.

در وسائل الشیعه شیخ حر عاملی ج1 ص265 می فرماید: الوضوء على الوضوء نور على نور.[1]

از این جمله برداشت کردند استحباب نفسی وضو را.

یا در عبارت دیگر: وسائل الشیعه شیخ حر عاملی ج1 ص264 می فرماید: الطهر على الطهر عشر حسنات.[2]

در وضو 10 حسنه است.

وسائل الشیعه شیخ حر عاملی ج1 ص264: رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : أكثِرْ مِن الطَّهورِ يَزِدِ اللّه ُ في عُمرِكَ ، و إنِ استَطَعتَ أن تَكونَ بِاللَّيلِ و النَّهارِ على طَهارَةٍ فافعَلْ ؛ فإنَّكَ تَكونُ إذا مُتَّ علَى الطَّهارَةِ شَهيدا[3]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : فراوان وضو بگير تا خداوند عمر تو را زياد گرداند. اگر توانستى شب و روز با طهارت باشى اين كار را بكن ؛ زيرا اگر در حال طهارت بميرى، شهيد خواهى بود.

این حرفی که گفتیم در فقه نظیر دارد: اگر صلات ظهر نسبت به صلات عصر ملاحظه شود، کسی که نماز عصر را می خواهد بخواند باید نماز ظهر را بخواند. این نماز ظهر مقدمه است برای خواندن نماز عصر