درس خارج اصول استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: واجب نفسی و غیری/تذنیبان/تذنیب دوم/بررسی جمع بین وجوب تعبدی و وجوب غیری(در مثل نذر وضو)

تا اینجا رسیدیم که این واجب غیری بخواهد واجب تعبدی باشد.

اصل در مطلب این است که واجبات غیریه واجبات توصلیه اند.

در اینجا بعضی بزرگان چنین فرمودند که ما ابتدائا ملاحظه کنیم ملاک تعبدیت و توصلیت را.

مراد به واجب توصلی چیزی است که یک ملاکی در این فعل هست و این ملاکی که در این فعل هست حاصل می شود به هر داعی که مکلف این فعل را اتیان کند.

واجب تعبدی عملی است که دارای ملاک است و آن ملاک حاصل نمی شود مگر وقتی که این مکلف این فعل را به قصد قربت اتیان کند.

آنگاه که شارع مقدس اراده کرد ایجاد این قربت را. زمانی است که شارع می بیند ملاک و مناط در همین قربت است. این قربت حاصل نمی شود مگر اینکه فاعل هم قصد قربت را رعایت کند.

این فعل مقدماتی دارد. مقدماتش هم به گونه ای هست که آنگاه از ملاک مطوبیت را دارا هستند که با قصد قربت اتیان شوند.

واجب غیری می تواند واجب تعبدی باشد چون که اساسا ملاک مطلوبیتش همان قصد قربت است.

کما اینکه در واجب نفسی، غرض از او حاصل می شود به داعی اتیان او به قصد قربت.

این ذی المقدمه که مطلوبیتش به نحو تعبدی است مقدماتی دارد که آن مقدمات مطلوبیتش به نحو قربت نیست.

به جهت صدور تکلیف از جانب مولی:

همین دو حالت که برای فعل تصور شد، (که این فعل در چه زمان دارای ملاک هست) به لحاظی که از جانب شارع صادر می شود همین دو حالت تصور می شود:

1- شارع، قصد قربت را در متعلق تکلیف اخذ می کند. واجب تعبدی

2- شارع، قصد قربت را در متعلق تکلیف اخذ نمی کند. واجب توصلی

در حالت اول فرقی ندارد که واجب، واجب نفسی باشد یا غیری.

نتیجه: در واجبات غیریه هم، بستگی به نظر شارع خواهد بود به اعتباری که قصد قربت در آن اخذ شده یا نه.

اشکال: ایا شارع می تواند قصد قربت را در متعلق تکلیفش اخذ کند یا نه؟

جواب: این قصد قربت نمی آید مگر از ناحیه امر. یعنی باید امر باشد تا قصد قربت که معنایش انجام عمل به قصد امتثال امر هست درست شود.

این اشکال اختصاص به واجب نفسی ندارد. در مورد واجب غیری هم مطرح است.