درس خارج فقه استاد هادی نجفی

موضوع: کتاب الخيارات/النقد و النسية /

فرع
مسأله در آن است که اگر بیع به ثمنین را صحیح بدانیم، آیا لازم است که بایع تا پایان أجل صبر کند و حق مطالبه ثمن قبل از آنرا از مشتری نداشته باشد؟

دیدگاه شیخ اعظم
ایشان قائل به عدمِ جوازِ مطالبه ثمن قبل از پایان أجل می باشند چرا که می فرماید این بایع است که در ابتدای عقد حقّ مطالبه خود را اسقاط کرده است و به عبارت دیگر راضی شده که مالش در نزد مشتری تا پایان مدّتِ نسیئه باقی بماند و البته باید کمترین ثمن را نیز دریافت کند چرا که شارع در این بیع تصرّف و حکم کرده است به نحوی که قول شارع مقدم بر قول بایع و مالک است چون شارع مالک المالکین محسوب می‌شود.[1]
بنابراین بایع بر بیع نسیئه رضایت داده و با این کار حق خود را اسقاط نموده است که بازگشتی برای آن نیست.
شیخ اعظم قدّس سرّه در ادامه نمونه‌ای را از باب مصالحه بیان می‌کند و می‌فرماید: اگر کسی حق قصاص خود را در مقابل مالی اسقاط کند - هر چند که بعداً آن مال به او نرسد - دیگر نمی تواند آنرا مطالبه نماید بلکه باید مالی دیگر را دریافت کند.
به عنوان نمونه اگر ولیّ مقتول حق قصاص خود را در مقابل دریافت چند برابر مبلغ دیه مصالحه کند و عقدی را بر آن اساس ببندد، در واقع حق قصاص را اسقاط کرده به نحوی که دیگر قابل احیاء و بازگشت ندارد.
بنابراین ما نحن فیه نیز چنین است که بایع بر اکثر أجل رضایت داده است و شارع نیز آنرا امضاء نموده است لکن در دریافت ثمن تصرّف کرده و گفته که باید کمترین ثمن را دریافت کند و این حکم از باب اینکه شارع مالک المالکین است نافذ بوده و نوعی تعبّد شرعی محسوب می‌شود.