درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/واجبات منى /وجوب رمی جمره عقبه با سنگریزه

الأوّل: رمي جمرة العقبة بالحصى‌؛

اولین فرعی که از فرمایش حضرت امام خمینی ره استفاده می شود، وجوب رمی جمره عقبه با سنگریزه است که لازم است به عنوان " الحصی " بر آن صدق کند.

فرع دوم، شرطی است که در " الحصی " " سنگریزه " معتبرند.

    1. سنگریزه ها باید از منطقه حرم، جمع شده باشند نه از خارج حرم.

    2. سنگریزه ها باید بکر باشند و حتی در سالهای قبل نیز به جمرات انداخته نشده باشند.

    3. سنگریزه ها باید مباح باشند نه غصبی و یا سنگریزه ای که شخص دیگر بدون اذن، جمع کرده است.

البته مستحب است که این سنگریزه ها از منطقه " مشعر الحرام " جمع شده باشد.

حکم رمی جمره عقبه در روز عید:

شکی نیست که چنین رمی واجب است و در این رابطه خلافی ذکر نشده است بطوری که علامه ره در تذکره می فرماید: ولا نعلم خلافا في وجوب رمي جمرة العقبة، لأن رسول الله صلى الله عليه وآله رماها، وقال: خذوا عني مناسككم[1] .

ایشان در منتهی می فرماید: انّ رمي هذه الجمرة بمنى يوم النحر واجب[2] ، و در ادامه فرمایش تذکره را آورده است.

از چنین فرمایشاتی معلوم می شود که وجوب رمی جمره عقبه درروز عید، مورد اتفاق بین مسلمین است.

روایاتی که از ائمه علیهم السلام وارد شده و بر وجوب رمی جمره عقبه در روز عید دلالت می کنند فراوانند که به بعضی از آنها اشاره می کنیم.

    1. صحیح معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام

محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: خذ حصى الجمار ثم ائت الجمرة القصوى التي عند العقبة فارمها من قبل وجهها، ولا ترمها من أعلاها، وتقول والحصى في يدك " اللهم هؤلاء حصياتي فاحصهن لي وارفعهن في عملي " ثم ترمى فتقول مع كل حصاة " الله أكبر اللهم ادحر عني الشيطان، اللهم تصديقا بكتابك وعلى سنة نبيك، اللهم اجعله حجا مبرورا، وعملا مقبولا، وسعيا مشكورا، وذنبا مغفورا " وليكن فيما بينك وبين الجمرة قدر عشرة أذرع أو خمسة عشر ذراعا، فإذا أتيت رحلك ورجعت من الرمي فقال " اللهم بك وثقت، وعليك توكلت، فنعم الرب، ونعم المولى ونعم النصير " قال: ويستحب أن ترمى الجمار على طهر.[3]

مراد از فارمها من قبل وجهها این است که پشت به قبله و رو به جمره، رمی انجام شود به خلاف رمی از أعلی که بر عکس است.

بطوری که ابن ادریس ره فرموده است: و جميع أفعال الحج، يستحب أن يكون مستقبل القبلة، من الوقوف بالموقفين، و رمي الجمار، إلا رمي جمرة العقبة، يوم النحر، فحسب.[4]

    2. روایتی که ابو بصیر از امام صادق علیه السلام در مورد کسی که شبانه اقدام به رمی جمره می کنند نقل کرده است:

محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن وهب بن حفص، عن أبي بصير قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن الذي ينبغي له أن يرمي بليل من هو؟ قال: الحاطبة، والمملوك الذي لا يملك من أمره شيئا، والخائف والمدين والمريض الذي لا يستطيع أن يرمى يحمل إلى الجمار، فان قدر على أن يرمي وإلا فارم عنه وهو حاضر.[5]

    3. روایتی که عبدالله بن سنان از امام صادق علیه السلام در مورد کسی که رمی جمره عقبه از او فوت شده نقل کرده است:

محمد بن الحسن باسناده عن موسى بن القاسم، عن عبد الرحمن، عن عبد الله بن سنان قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن رجل أفاض من جمع حتى انتهى إلى منى فعرض له عارض فلم يرم حتى غابت الشمس قال: يرمي إذا أصبح مرتين: مرة لما فاته، والأخرى ليومه الذي يصبح فيه، وليفرق بينهما يكون أحدهما بكرة وهي للأمس، والأخرى عند زوال الشمس.[6]

وعنه، عن اللؤلؤي حسن بن حسين، عن الحسن بن محبوب، عن علي بن رئاب، عن بريد العجلي قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن رجل نسي رمي الجمرة الوسطى في اليوم الثاني، قال فليرمها في اليوم الثالث لما فاته، ولما يجب عليه في يومه، قلت: فإن لم يذكر إلا يوم النفر، قال: فليرمها ولا شئ عليه.[7]

ظاهر این حدیث بر وجوب رمی جمره عقبه در هر روز دلالت می کند.

    4. روایات زیاد دیگری نیز وجود دارند که بر وجوب رمی جمره عقبه در روز عید دلالت دارند مثل روایات باب 17 از ابواب رمی جمره عقبه که بر لزوم نیابت از چند طائفه ( پیر، مبطون، بچه و مریض و...) دلالت می کنند.