درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/واجبات منى /استحباب رمی جمره عقبه در روز عید

ممکن است گفته شود که چنین رمیی مستحب است؛ زیرا همانگونه که صاحب مدارک ره نیز از کتاب " الجمل و العقود " نقل کرده شیخ ره در این رابطه فرموده است: "انَّ الرمی مسنون" ولی باید توجه نمود که مراد از "سنت" در چنین موارد در این است که وجوبش از فعل پیامبر صل الله علیه و آله وسلّم استفاده شده در مقابل فرض که وجوبش از قرآن کریم استفاده می شود فلذا صاحب مدارک ره فرموده: وقد يوجد في بعض العبارات أنه سنة ، وذلك في بعض أحاديث الأئمة عليهم‌السلام وفي لفظ الشيخ في الجمل والعقود[1] .

شاهد بر اینکه مراد از "مسنون" استفاده وجوب از سنت است نه اینکه به معنای مستحب باشد، روایتی است که صدوق ره از امام صادق علیه السلام روایت کرده: محمد بن علي بن الحسين قال: قال الصادق عليه السلام: الوقوف بعرفة سنة، وبالمشعر فريضة، وما سوى ذلك من المناسك سنة.[2] و مرسله صدوق ره در حکم صحیحه است.

روشن است که وقوف به عرفه واجب است کمااینکه سائر مناسک نیز واجبند.

ابن ادریس در این زمینه می قرماید: لاخلاف بين أصحابنا في كونه واجبا، و لا أظن أحدا من المسلمين، يخالف في ذلك، و قد يشتبه على بعض أصحابنا، و يعتقد أنّه مسنون، غير واجب،... فانّ شيخنا أبا جعفر الطوسي (رحمه الله)، قال في الجمل و العقود: و الرمي مسنون فيظن من يقف على هذه العبارة، أنّه مندوب، و انّما أراد الشيخ بقوله مسنون، أنّ فرضه عرف من جهة السنة،[3] .

از آنچه گذشت حکم (وجوب) رمی جمره عقبه در روز عید به خوبی روشن شد.

موضوع وجوب رمی جمره: آنچه موضوع وجوب رمی جمره واقع شده لفظ "حصی" است که جمع "حصاة" بوده و به معنای سنگهای کوچک است، بنابراین لازم است دو ویژگی را داشته باشد( سنگ باشد – کوچک باشد) بر خلاف ابوحنیفه که رمی هرچیزی را که از زمین باشد تجویز نموده مثل کلوخ و گِل و بر خلاف ظاهریه که حتی پرتاب کردن چیزی که از غیر زمین باشد را نیز تجویز می کنند مثل پارچه و برخی از حیوانات.

شیخ در کتابهای خود (النهایه ص 253، المبسوط ج1ص369، الرسائل العشر ص234و249) بر لزوم صدق " حصی" تصریح نموده است.

مرحوم محقق ره در مقام بحث از وقوف در مشعر فرموده است: إذا ورد المشعر، استحب له التقاط الحصى منه...[4] و در ادامه سه شرط را متذکر شده و می فرماید: أن يكون مما يسمى حجرا.

موضوعیت حصی از روایات متضافره ای که پیرامون لزوم اخذ آن از منطقه حرم وارد شده اند، استفاده می شود؛ زیرا ظاهر این روایات این است که گویا لازم بودن صدق حصی بین امام و راوی مسلّم بوده و محور سؤال و جواب، تعیین مکان اخذ آن است، ما فقط به دو روایت در این زمینه اشاره می کنیم:

    1. صحیح زراره از امام صادق علیه السلام

باب جواز أخذ حصى الجمار من جميع الحرم الا من المسجد الحرام ومسجد الخيف ومما رمى به، ولا يجزى من غير الحرم محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن جميل، عن زرارة، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: حصى الجمار إن أخذته من الحرم أجزأك، وإن أخذته من غير الحرم لم يجزئك، قال وقال: لا ترم الجمار إلا بالحصى.[5]

    2. صحیح حنان بن سدیر از امام صادق علیه السلام

وعن محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد، عن محمد بن إسماعيل، عن حنان، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: يجوز أخذ حصى الجمار من جميع الحرم إلا من المسجد الحرام ومسجد الخيف.[6]

و نیز روایات دیگر در باب 19.