درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی
1401/07/16
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الحج/واجبات منى /بحث از چگونگی پرتاب کردن سنگریزه ها به جمره
بحث از چگونگی پرتاب کردن سنگریزه ها به جمره
با توجه به اینکه در روایات متضافره، کیفیت خاص برای رمی ذکر نشده معلوم می شود که مطلق رمی کفایت می کند هر چند در روایت بزنطی کیفیت خاصی برای رمی ذکر شده به این نح. که سنگریزه در انگشت إبهام گذاشته شده و ناخن انگشت سبابه پرتاب می شود.
محمد بن يعقوب، عن عدة من أصحابنا، عن سهل بن زياد، عن أحمد بن محمد بن أبي نصر، عن أبي الحسن عليه السلام قال: حصى الجمار يكون مثل الأنملة " إلى أن قال: " تخذفهن خذفا وتضعها على الابهام وتدفعها بظفر السبابة، قال: وارمها من بطن الوادي واجعلهن على يمينك كلهن الحديث.[1]
اما توجه به اینکه این روایت مشتمل بر مستحبات است ظهورش در وجوب، تضعیف می شود و حتی اگر ظهور آن در وجوب را نیز بپذیریم نمی توان به وسیله همین یک روایت، روایت متضافره ای را که مطلقند مقید نمود.
استحباب این نحوه از پرتاب سنگریزه را می توان از روایاتی مانند صحیحه معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام استفاده نمود که بر استحباب وجود فاصله ده یا پانزده ذراعی از جمره دلالت می کند در حالی که بسیاری از حجاج خصوصاً با وجود ازدحام جمعیت قادر بر چنین رمیی با حفظ چنین فاصله ای نیستند.
محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: خذ حصى الجمار ثم ائت الجمرة القصوى التي عند العقبة فارمها من قبل وجهها، ولا ترمها من أعلاها، وتقول والحصى في يدك " اللهم هؤلاء حصياتي فاحصهن لي وارفعهن في عملي " ثم ترمى فتقول مع كل حصاة " الله أكبر اللهم ادحر عني الشيطان، اللهم تصديقا بكتابك وعلى سنة نبيك، اللهم اجعله حجا مبرورا، وعملا مقبولا، وسعيا مشكورا، وذنبا مغفورا " وليكن فيما بينك وبين الجمرة قدر عشرة أذرع أو خمسة عشر ذراعا، فإذا أتيت رحلك ورجعت من الرمي فقال " اللهم بك وثقت، وعليك توكلت، فنعم الرب، ونعم المولى ونعم النصير " قال: ويستحب أن ترمى الجمار على طهر.[2]
پس معلوم می شود که کیفیت مذکور در روایت بزنطی بر استحباب حمل می شود.
مختصری پیرامون شروط سنگریزه ها
1. از منطقه حرم جمع شده باشند و پرتاب کردن سنگریزه هائی که از خارج حرم هستند کفایت نمی کند لذا علامه ره در کتاب تذکره فرموده است: يجب أن يكون الحصى من الحرم، فلا يجزئه لو أخذه من غيره[3] .
چنین اشتراطی از فرمایش امام صادق علیه السلام در روایت زراره استفاده می شود:
محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن جميل، عن زرارة، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: حصى الجمار إن أخذته من الحرم أجزأك، وإن أخذته من غير الحرم لم يجزئك، قال وقال: لا ترم الجمار إلا بالحصى.[4]
از فرمایش امام صادق علیه السلام در روایت حریز استفاده می شود که در لزوم برداشتن سنگریزه ها از منطقه حرم، فرقی بین مشعرالحرام و سائر نقاط منطقه حرم وجود ندارد.
وعنه، عن محمد بن أحمد، عن محمد بن عيسى، عن يس الضرير، عن حريز عمن أخبره، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: سألته من أين ينبغي أخذ حصى الجمار؟ قال: لا تأخذ من موضعين: من خارج الحرم، ومن حصى الجمار، ولا بأس بأخذه من سائر الحرم.[5]
2. سنگریزه ها باید بکر باشند:
یعنی همانگونه که شهید ثانی ره فرموده است (الروضة البهیه) ج2ص284): قبلا به نحو صحیح در رمی جمره به کار نرفته باشند.
مرسله حریز از امام صادق علیه السلام بر چنین اشتراطی دلالت می کند و نهیی که در آن وارد شده در مقام بیان شرطیت است.
وعنه، عن محمد بن أحمد، عن محمد بن عيسى، عن يس الضرير، عن حريز عمن أخبره، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: سألته من أين ينبغي أخذ حصى الجمار؟ قال: لا تأخذ من موضعين: من خارج الحرم، ومن حصى الجمار، ولا بأس بأخذه من سائر الحرم.[6]
محمد بن يعقوب، عن محمد بن يحيى، عن محمد بن أحمد، عن محمد بن عيسى، عن يس الضرير، عن حريز، عمن أخبره، عن أبي عبد الله عليه السلام في حصى الجمار قال: لا تأخذ من موضعين: من خارج الحرم، ومن حصى الجمار الحديث.[7]
خبر عبدالاعلی از امام صادق علیه السلام نیز بر این اشتراط دلالت دارد،
وعن عدة من أصحابنا، عن سهل بن زياد، عن أحمد بن محمد، عن عبد الكريم بن عمرو، عن عبد الأعلى، عن أبي عبد الله عليه السلام (في حديث) قال: لا تأخذ من حصى الجمار ورواه الصدوق مرسلا إلا أنه قال: لا تأخذ من حصى الجمار الذي قد رمى. أقول: وتقدم ما يدل على بقية المقصود[8] ، و همچنین در ادامه همین حدیث صاحب وسائل ره، مرسله صدوق را نقل کرده.
لازم به ذکر است که هر چند روایات وارده دارای ضعف سند هستند ولی می توان عمل اصحاب را جابر ضعف سند قرار داده و حکم را از این روایات استفاده نمود وگرنه چنین شرطی را مقتضای اختیار قرار می دهیم.
3. سنگریزه ها مباح باشند:
روشن است که رمی جمره یک عمل عبادی است و نسبت به رمی با سنگریزه غصبی یا سنگریزه ای که شخص دیگر بدون اذن جمع کرده است، قصد ترتب متمشی نمی شود و نیز ادله ای که در این زمینه وارد شده اند از رمی به چنین سنگریزه ای انصراف دارند.
