درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/واجبات منى /جواز اشتراک چند نفر در اُضحیة

جواز اشتراک چند نفر در اُضحیة:

روایات فراوانی وارد شده که جواز شرکت در اُضحیه از آنها استفاده می شود مثل:

    1. روایت یونس بن یعقوب از امام صادق علیه السلام

وعنه، عن ابن فضال، عن يونس بن يعقوب، قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن البقرة يضحى بها، فقال: يجزى عن سبعة.[1]

    2. روایت حلبی از امام صادق علیه السلام

وعنه، عن محمد بن سنان، عن ابن مسكان، عن محمد بن علي الحلبي قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن النفر تجزيهم البقرة، قال: أما في الهدى فلا، وأما في الأضحى فنعم.[2]

از این روایت می توان استفاده کرد که لفظ "هدی" بر قربانی واجب و "اُضحیة" بر مستحب دلالت می کند.

    3. روایتی که سوادةالقطان و علی بن أسباط از امام رضا علیه السلام نقل می کنند.

وعنه، عن محمد بن الحسين، عن الحسين بن علي بن فضال، عن سوادة القطان وعلي بن أسباط، عن أبي الحسن الرضا عليه السلام قالا: قلنا له: جعلنا الله فداك عزت الأضاحي علينا بمكة أفيجزي اثنين أن يشتركا في شاة؟ فقال: نعم وعن سبعين[3] .

    4. مکاتبه ای که علی بن الریان بن الصلت از امام جواد علیه السلام روایت کرده است.

وعنه، عن عبد الله بن جعفر الحميري، عن علي بن الريان بن الصلت، عن أبي الحسن الثالث عليه السلام قال: كتبت إليه أسأله عن الجاموس عن كم يجزي في الضحية؟ فجاء الجواب إن كان ذكرا فعن واحد، وإن كان أنثى فعن سبعة.[4]

دو شاهد در این روایات وجود دارد که مراد از آنها قربانی مستحبی است:

الف: وجود اختلاف در تعداد 5 یا 7 یا 70 نفر، {وفي (عيون الأخبار والعلل) عن أبيه، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن علي بن معبد، عن الحسين بن خالد، عن أبي الحسن الرضا عليه السلام قال: قلت له: عن كم تجزي البدنة؟ قال: عن نفس واحدة، قلت: فالبقرة؟ قال: تجزي عن خمسة إذا كانوا يأكلون على مائدة واحدة، قلت: كيف صارت البدنة لا تجزي إلا عن واحد، والبقرة تجزي عن خمسة؟ قال: لان البدنة لم يكن فيها من العلة ما كان في البقرة إن الذين أمروا قوم موسى بعبادة العجل كانوا خمسة وكانوا أهل بيت يأكلون على خوان واحد، وهم الذين ذبحوا البقرة الحديث.[5] }

که با استحباب سازگارتر است و بر اختلاف در فضیلت حمل می شود و لذا در بعضی از روایات وارد شده که: "ما خف فهو أفضل[6] " و حال آنکه در عمل واجب، تحدید به دقت صورت می گیرد و با اختلاف در تحدید نمی سازد.

ب: وجود اختلاف در قید، به طوری که گاهی جواز اشتراک چند نفر را مقید به "كانوا أهل خوان واحد[7] " و گاهی به "من أهل بيت واحد [8] " و گاهی تفصیل بین ذکر که از یک نفر کفایت می کند و اُنثی که از هفت کفایت می کند، "وإن كان أنثى فعن سبع"،کرده اند.

چنین اختلافی با واجبات، تناسب ندارد بلکه با مستحباب، متناسب است چرا که اختلاف قیود از نظر قلّت یا کثرت بر اختلاف مراتب فضیلت حمل می شود.