درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/واجبات منى /روایات فرع سوم از مسئله دهم/فرع چهارم از مسئله دهم

این مطلب علاوه بر اینکه مقتضای قاعده است، از روایات نیز می توان این إجزاء را استفاده نمود:

    1. روایت منصور از امام صادق علیه السلام

وباسناده عن موسى بن القاسم، عن سيف عن " بن خ ل " منصور، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: وإن اشترى الرجل هديا وهو يرى أنه سمين أجزأ عنه وإن لم يجده سمينا، ومن اشترى هديا وهو يرى أنه مهزول فوجده سمينا أجزأ عنه، وإن اشتراه وهو يعلم أنه مهزول لم يجز عنه.[1]

    2. صحیحه حلبی از امام صادق علیه السلام

وعنه، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن حماد، عن الحلبي، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: إذا اشترى الرجل البدنة مهزولة فوجدها سمينة فقد أجزأت عنه، وإن اشتراها مهزولة فوجدها مهزولة، فإنها لا تجزي عنه.[2]

    3. روایت عیص بن قاسم از امام صادق علیه السلام

وعن أبي علي الأشعري، عن محمد بن عبد الجبار، عن صفوان بن يحيى، عن عيص بن القاسم، عن أبي عبد الله عليه السلام: في الهرم الذي قد وقعت ثناياه أنه لا بأس به في الأضاحي وإن اشتريته مهزولا فوجدته سمينا أجزأك، وإن اشتريته مهزولا فوجدته مهزولا فلا يجزى.[3]

عیص بن قاسم را نجاشی، ثقه و عین می داند که از امام صادق علیه السلام و امام کاظم علیه السلام روایت نقل می کند.

هر چند مورد روایت آخر، قربانی غیر هدی واجب است؛ زیرا در صدر روایت فرموده است: في الهرم الذي قد وقعت ثناياه أنه لا بأس به في الأضاحي.

فرع چهارم: ولو لم يحتمل السمن أو يحتمله، لكن ذبح من غير مبالاة لابرجاء الإطاعة، لايكفي...

عدم کفایت در صورت عدم احتمال چاقی روشن است؛ زیرا با قطع به لاغری که مانع از إجزاء است قصد قربت متمشی نمی شود؛ زیرا وقتی قطع دارد که ذبح چنین حیوانی امر ندارد امتثال امر را قصد کند؟

اما عدم کفایت در صورتی که با احتمال چاقی اقدام به ذبح نموده ولی قصد طاعت نداشته بلکه در عین تمکن از قصد قربت، به جهت بی اعتنائی و سهل انگاری، قصد قربت نکرده است، به دلیل عبادت بودن ذبح هدی است که قصد قربت در آن معتبر است.

اشکال: مقتضای اطلاق روایاتی که در فرع سوم گذشت، حکم به صحت قربانی در هر دو صورت از فرع چهارم است، مثل اینکه در روایت منصور از امام صادق علیه السلام اینگونه آمده: " ومن اشترى هديا وهو يرى أنه مهزول فوجده سمينا أجزأ عنه" که با اطلاقش شامل دو صورت (ذبح قربانی به گمان لاغری – ذبح قربانی با قطع به لاغری در صورتی که چاق در آید) می شود.

جواب: اخذ به اطلاق روایت مشکل است؛ زیرا لازمه اش الغاء قصد قربت در صحت عمل عبادی است و فرض این است که قطع به لاغری دارد و یا در عین حال که احتمال چاقی می دهد ولی با بی مبالاتی اقدام به ذبح کرده و قصد قربت ننموده است.

پس این روایات بر خریداری به گمان لاغری (که در فرع سوم گذشت) حمل می شود.