درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/واجبات منى /طائفه دوم از روایاتی که بر جواز تاخیر هدی تا پایان ایام تشریق دلالت می کنند

طائفه دوم از روایاتی که بر جواز تاخیر هدی تا پایان ایام تشریق دلالت می کنند:(روایاتی که بر جواز تاخیر در اُضیحه دلالت دارند)

    1. صحیح علی بن جعفر از برادربزگوارش حضرت امام موسی بن جعفر علیه السلام

محمد بن الحسن باسناده عن سعد بن عبد الله عن أحمد بن محمد بن عيسى، عن موسى بن القاسم البجلي وأبي قتادة علي بن محمد بن حفص القمي، عن علي بن جعفر، عن أخيه موسى بن جعفر عليهما السلام قال: سألته عن الأضحى كم هو بمنى؟ فقال أربعة أيام، وسألته عن الأضحى في غير منى، فقال: ثلاثة أيام، فقلت: فما تقول في رجل مسافر قدم بعد الأضحى بيومين، أله أن يضحى في اليوم الثالث؟ فقال: نعم.[1]

    2. موثقه عمار ساباطی از امام صادق علیه السلام: (همین روایت را مرحوم صدوق با فقره ای اضافه نقل کرده است.)

وعنه، عن أحمد بن الحسن بن علي بن فضال، عن عمرو بن سعيد، عن مصدق بن صدقة، عن عمار الساباطي، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: سألته عن الأضحى بمنى، فقال: أربعة أيام، وعن الأضحى في سائر البلدان فقال: ثلاثة أيام.[2]

ورواه الصدوق باسناده عن عمار بن موسى الساباطي مثله، وزاد وقال: لو أن رجلا قدم إلى أهله بعد الأضحى بيومين ضحى اليوم الثالث الذي يقدم فيه.[3]

    3. خبر غیاث بن ابراهیم که بواسطه امام صادق علیه السلام از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کرده است و از نظر سند، صحیحه است.

وباسناده عن أحمد بن محمد بن عيسى، عن محمد يعنى ابن يحيى " أو الخزاز " عن غياث بن إبراهيم، عن جعفر، عن أبيه، عن علي عليه السلام أنه قال: الأضحى ثلاثة أيام وأفضلها أولها.[4]

به نظر می رسد که استدلال به این روایات را بر جواز تاخیر ذبح هدی تا پایان ایام تشریق نمی توان پذیرفت؛ زیرا جواز تاخیر در اُضیحه دلیل بر جواز تاخیر در هدی واجب نخواهد بود و این روایات در مقام توسعه در اُضیحه هستند نه در هدی.

نتیجه: ادله ای که برای قول صاحب جواهر ره اقامه شده یارای اثبات آن را ندارند و معلوم می شود که نظر حضرت امام خمینی ره در متن تحریر الوسیله مبنی بر عدم جواز تاخیر ذبح هدی از روز عید در حال اختیار، اقوی است.

اما صاحب عذرها همانگونه که در لابلای روایات استفاده شده منعی از تاخیر ندارد و ذبح هدی در تمام ماه ذی الحجه برای آن تجویر شده است.

اشکال: ممکن است گفته شود ظاهر موثقه ابی بصیر وباسناده عن أحمد بن محمد بن أبي نصر، عن عبد الكريم، عن أبي بصير، عن أحدهما عليهما السلام قال: سألته عن رجل تمتع فلم يجد ما يهدي حتى إذا كان يوم النفر وجد ثمن شاة أيذبح أو يصوم؟ قال: بل يصوم، فان أيام الذبح قد مضت.[5] این است که زمان ذبح در "یوم النفر" پایان می یابد و روشن است که یوم النفر همان دوازدهم یا سیزدهم ذیحجه است، پپس چگونه می توان قائل به جواز انجام ذبح برای صاحبان عذر در تمام ذیحجه شد؟

پاسخ: چون ظاهر این موثقه با روایات گذشته که بر جواز ذبح برای صاحبان عذر در تمام ذیحجه دلالت می کردند، مخالف است لازم است لفظ "نفر" را بر نفر ازمکه که بعد از پایان یافتن اعمال حج صورت می گیرد حمل کنیم.

همانگونه که شیخ ره نیز این روایت را بر موردی حمل کرده که چون حاجی با اطمینان به اینکه هدی پیدا کرد از روز عرفه می توان اقدام به گرفتن روزه کند. حال اگر سه روز روزه را گرفته باشد باعث سقوط وجوب هدی می شود حتی اگر در یوم النفر (12یا 13 ذیحجه) دسترسی به قربانی پیدا شود.