درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/واجبات منى /فرع سوم از مسئله یازدهم

فرع سوم از مسئله یازدهم: وهو من العبادات، يعتبر فيه النيّة نحوها...

با توجه به اینکه امری که به مجموع مناسک حج تعلق گرفته امر عبادی است که به مرکب متشکل از اجزاء تعلق گرفته پس هر جزئی از آن، عبادت خواهد بود؛ زیرا همانگونه که در مباحث اصولی گفته ایم: امتثال أجزاء و شرائط به نفس امتثال امری که به مجموعه تعلق گرفته است، تحقق پیدا می کند مگر در مواردی که دلیل خاص وجود داشته باشد مثل ستر و استقبال که نیازمند قصد قربت نیستند.

مضاف بر اینکه عبادی بودن ذبح هدی از آیه شریفه ﴿لَن يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِن يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنكُمْ﴾[1] استفاده می شود؛ زیرا ظاهر آیه حصول تقوی با نفس ذبح دلالت می کند که در گرو انجام عمل با قصد اخلاص است که خود از مراتب تقوی شمرده می شود.

مراد از "نیت" نیز قصد نمودن عنوان عمل و عدم اکتفاء به عملی که بدون توجه صادر می شود، است؛ زیرا در ذبه هدی، مجرد بربریدن یا نحر حبوان حیوان و ریختن خون آن نیست بلکه باید به عنوان هدی ذبح نشود (نه مثلا برای کفاره یا نذر یا ،...) همانگونه که در انجام عمل مشترک بین چند عنوان نیت معتبر است مثل نیت در پرداختن مالی که مشترک بین همه، صدقه، پرداخت دین و... است و مثل دو رکعت نماز که مشترک بین فریضه صبح و انواع نوافل است، و راه تعیین هرکدام از آنها بخاطر داشتن نیت است.

فرع چهارم از مسئله یازدهم: ويجوز فيه النيابة وينوي النائب، والأحوط نيّة المنوب عنه أيضاً.

در مورد نیابت در ذبح هدی لازم بحث است در دو مقام پی بگیریم:

    1. جواز النیابة فی الذبح و عدم وجوب المباشرة

    2. چگونگی نیت، آیا ذابح و منوبٌ عنه هر دو باید نیت کنند، یا نیت یکی کافی است.

مقام اول: (جواز نیابت در ذبح یا نحر) از دو امر استفاده می شود،

    1. سیره متشرعه، از زمان معصومین علیهم السلام حجاج متصدی ذبح یا هدی نمی شدند بلکه قصابهای حاضر در قربانگاه از طرف آنها انجام می دادند و روشن است که این عمل برای همه حاضرین در حج، میسور نیست و نیاز به تمرین و تکرار دارد که از عهده قالب زنان و پیران و اکثر حجاج خارج است، پس مطلوب شارع، ریختن خون قربانی به اراده حاجی است.

    2. روایتی که بر وکیل گرفتن زنان و معذورین برای ذبح هدی در هنگام ترک منا دلالت دارند مثل صحیحه ابی بصیر از امام صادق علیه السلام:

وعن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن حفص بن البختري وغيره، عن أبي بصير، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: رخص رسول الله صلى الله عليه وآله للنساء والضعفاء أن يفيضوا من جمع بلبل، وأن يرموا الجمرة بليل، فإذا أرادوا أن يزوروا البيت وكلوا من يذبح عنهن " عنهم خ ل "[2] .

از آنچه گذشت معلوم می شود که جواز نیابت در ذبج هدی کاملا روشن است.