درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/واجبات منى /ادامه فرع سوم از مسئله پانزدهم، روایت/فرع چهارم از مسئله پانزدهم

اما از نظر سنت نیز روایت (یکی مرسله و دیگری صحیحه) در این رابطه وارد شده است که لازم است مورد توجه قرار گیرند:

    1. مرسله‌ای که علی بن اسباط بواسطه بعضی از اصحابنا از امام رضا علیه السلام روایت کرده است:

وباسناده عن محمد بن أحمد بن يحيى، عن أبي عبد الله، عن منصور بن العباس عن علي بن أسباط عن بعض أصحابنا، عن أبي الحسن الرضا عليه السلام قال: قلت (له): رجل تمتع بالعمرة إلى الحج وفي عيبته ثياب له، أيبيع من ثيابه شيئا ويشتري هديه؟ قال: لا، هذا يتزين به المؤمن، يصوم ولا يأخذ من ثيابه شيئا.[1]

در مورد فراز "هذا يتزين به المؤمن" دو احتمال وجود دارد:

    • این فراز تخصیص موضوع به لباس زینت استفاده شود.

    • این فراز در صدد بیان هر لباسی است، همانگونه که در قرآن می فرماید: ﴿يَا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ﴾[2] فلذا بین لباس زینت و غیر آن، تفاوتی وجود ندارد.

به نظر می رسد که ظاهر آیه در صدد نفی وجوب است نه در مقام اثبات حرمت؛ زیرا در مقام امتنان است که با تحریم مناسبتی ندارد.

    2. صحیح احمد بن ابی نصر البزنطی از امام رضا علیه السلام

محمد بن الحسن باسناده عن أحمد بن محمد، عن ابن أبي نصر قال: سألت أبا الحسن عليه السلام عن المتمتع يكون له فضول من الكسوة بعد الذي يحتاج إليه فتسوى بذلك الفضول مأة درهم، يكون ممن يجب عليه؟ فقال له بد من كسر أو نفقة، قلت له كسر أو ما يحتاج إليه بعد هذا الفضل من الكسوة، فقال: وأي شئ كسوة بمأة درهم؟ هذا ممن قال الله: ﴿فمن لم يجد فصيام ثلاثة أيام في الحج وسبعة إذا رجعتم﴾[3] .[4]

از اطلاق ثوب در این روایت، عمومیت آن نسبت به لباس زینتی و غیر زینتی استفاده می شود.

روایت بر نفی وجوب که از کلام سائل استفاده می شود (يكون ممن يجب عليه؟) ظهور دارد.

محتمل است که وجه استثناء لباس این باشد که فروش لباس از اموری که موجب از بین رفتن منزلی شخص و خواری او را به دنباب دارد.

فرع چهارم از مسئله پانزدهم: ولو باع لباسه الزائد وجب شراء الهدي، والأحوط الصوم مع ذلك.

حال که فروش مطلق لباس را برای تهیه هدی واجب نمی دانیم، بحث این است که اگر اقدام به فروش لباس بکند، آیا خریدن قربانی واجب می شود؟

روشن است که اگر لباس، زائد نبوده و مورد احتیاج باشد، خریدن قربانی با بهای آن واجب نخواهد بود همانگونه که صاحب مدارک ره فرموده است: لو باع شيئا من ذلك مع الحاجة إليه واشترى بثمنه هديا قيل : أجزأ ، كما لو تبرع عليه متبرع بالهدي[5] . ولی ایشان ره چنین قولی را مورد مناقشه قرار داده و می فرماید: إن الآتي بذلك آت بغير ما هو فرضه ، إذ الفرض الإتيان بالبدل... [6] .

به نظر می رسد که بر شخص نیازمند به لباس، واجد هدی گفته نمی شود و وظیفه‌اش در این صورت، روزه گرفتن است.

اما اگر لباسی که اقدام به فروش آن کرده است لباسی باشد که به آن نیازی ندارد، اگر آن را بفروشد ظاهراً خریدن قربانی، واجب می شود؛ زیرا با توجه به این که دو روایت فوق در مقام امتنان وارد شده اند نفی وجوب از آنها به ذهن تبادر می کند بنابراین اگر لباسی را که مورد نیاز نیست بفروشد عنوان "واجد هدی" بر او صدق می کند و بر چنین کسی، هدی واجب است و روشن است که در صورت اقدام به هدی چنین عملی مجزی بوده و نوبت به صوم نمی رسد و احتیاطی که در متن تحریرالوسیله ذکر شده بر احتیاط استحبابی حمل می شود.