درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/واجبات منى /دلیل قول به تعیّن روزه در روزهای هفتم تا نهم

دلیل قول به تعیّن روزه در روزهای هفتم تا نهم:

برای قول به وجوب شروع روزه در روز هفتم و ادامه آن تا روز نهم و عدم جواز تقدیم بر این 3 روز به روایاتی استدلال شده است که به آنها اشاره می کنیم:

    1. صحیح معاویةبن‌عمار از امام صادق علیه السلام

وعن علي بن إبراهيم، عن أبيه، وعن محمد بن إسماعيل، عن الفضل بن شاذان، عن صفوان، وابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: سألته عن متمتع لم يجد هديا قال: يصوم ثلاثة أيام في الحج يوما قبل التروية ويوم التروية، ويوم عرفة، قال: قلت: فان فاته ذلك؟ قال: يتسحر ليلة الحصبة ويصوم ذلك اليوم ويومين بعده، قلت: فإن لم يقم عليه جماله أيصومها في الطريق؟ قال: إن شاء صامها في الطريق، وإن شاء إذا رجع إلى أهله.[1]

    2. خبر رفاعه از امام صادق علیه السلام

محمد بن يعقوب، عن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد، وسهل بن زياد جميعا، عن رفاعة بن موسى قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن المتمتع لا يجد الهدي، قال: يصوم قبل التروية ويوم التروية ويوم عرفة، قلت: فإنه قدم يوم التروية قال: يصوم ثلاثة أيام بعد التشريق، قلت؟ لم يقم عليه جماله، قال: يصوم يوم الحصبة وبعده يومين، قال: قلت: وما الحصبة؟ قال: يوم نفره، قلت: يصوم وهو مسافر؟ قال: نعم أليس هو يوم عرفة مسافرا إنا أهل بيت نقول ذلك لقول الله عز وجل " فصيام ثلاثة أيام في الحج " يقول في ذي الحجة.[2]

توصیف این روایت به خبر، به جهت سقوط واسطه بین سهل (متوفای255) و رفاعة _که از امام صادق علیه السلام نقل حدیث می کند) است.

باید توجه کرد که تعبیر "يوما قبل التروية" در صحیح معاویةبن‌عمار و نیز تعبیر "يصوم قبل التروية" در خبر رفاعه هر چند قبل از روز هفتم را نیز دربرمی گیرد، ولی تعبیر به "يوم التروية" که در این دو روایت آورده شده قرینه می شود که مراد از

"قبل التروية" همان روز هفتم است که متصل به روز ترویه است، گذشته از این که اگر روزه گرفتن قبل از روز هفتم جائز بود امام علیه السلام متذکر می شدند؛ زیرا محل اختلاف بیم مردم بوده، چون وضعیت افراد متفاوت است، گاهی در اوئل دهه متمکن از روزه است و گروهی در اواسط و گروهی در اواخر دهه متمکن از روزه هستند.

    3. صحیح حمادبن‌عیسی از امام صادق علیه السلام

وعنه، عن حماد بن عيسى قال: سمعت أبا عبد الله عليه السلام يقول: قال علي عليه السلام: صيام ثلاثة أيام في الحج قبل التروية بيوم، ويوم التروية، ويوم عرفة فمن فاته ذلك فليتسحر ليلة الحصبة يعني ليلة النفر، ويصبح صائما ويومين بعده وسبعة إذا رجع. أقول: وتقدم ما يدل على ذلك.[3]

این روایت در مقام تفسیر آیه است و به روشنی بر تعیین سه روز برای روزه دلالت دارد.

همانگونه که ملاحظه می شود این روایات علاوه بر تعین روزه سه روز در روزهای هفتم و هشتم و نهم ذی الحجه بر لزوم تتابع در سه روز نیز دلالت دارند که در فرع سوم از همین مسئله خواهد آمد.

البته در مقابل روایات دو قول، روایتی نیز بر وجوب صبر تا روز عید قربان (یوم النحر) دلالت می کند و آن، روایت احمد بن عبدالله الکرخی از امام رضا علیه السلام است.

وعن بعض أصحابنا، عن محمد بن الحسين، عن أحمد بن عبد الله الكرخي قال: قلت للرضا عليه السلام: المتمتع يقدم وليس معه هدي أيصوم ما لم يجب عليه؟ قال: يصبر إلى يوم النحر، فإن لم يصب فهو ممن لم يجد.[4]

اما این حدیث علاوه بر این که مرسل است (مرحوم کلینی آن را از "بعض اصحابنا" نقل کرده است) بر صورتی حمل می شود که شخص، احتمال می دهد که به هدی دسترسی پیدا کند و در عین حال این روایت، خبر واحدی است که یارای مقابله با روایات گذشته را ندارد.