درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/واجبات منى /فرع چهارم از مسئله بیست و سوم/فرع پنجم از مسئله بیست و سوم/ المسألة الرابع و عشرین

فرع چهارم از مسئله بیست و سوم: ولو أقام في غير مكّة من سائر البلاد أو في الطريق، لايجوز صيامها ولو مضى المقدار المتقدّم.

در صورتی که قبل از رسیدن به وطن در محل دیگری غیر از مکه اقامت کند، سپری شدن یک ماه و یا سپری شدن مدت زمان لازم برای رسیدن به وطن کفایت نمی کند؛ زیرا اصل این است که هفت روز روزه پس از رجوع به وطن گرفته شود و فقط یک صورت (فرض اقامت در مکه) از آن خارج شده؛ فلذا بقیه موارد در تحت ضابطه ای که از آیه استفاده می شود باقی می ماند.

فرع پنجم از مسئله بیست و سوم: نعم لايجب أن يكون الصيام في بلده، فلو رجع إلى‌ بلده جاز له قصد الإقامة في مكان آخر لصيامها.

وجه چنین قولی این است که مراد از "رجوع به وطن" در آیه شریفه حضور در آنجا در مقابل سفر نیست بلکه مراد از آن، رجوع به وطن در مقابل "بودن در مکه" است که علی‌الفرض چنین رجوعی پیدا کرده است.

این حکم به وسیله خبر اسحاق بن عمار از امام کاظم علیه السلام تایید می شود:

محمد بن الحسن باسناده عن محمد بن أحمد بن يحيى، عن محمد بن الحسين، عن محمد بن أسلم، عن إسحاق بن عمار قال: قلت لأبي الحسن موسى بن جعفر عليهما السلام إني قدمت الكوفة ولم أصم السبعة الأيام حتى فزعت في حاجة إلى بغداد، قال: صمها ببغداد، قلت: أفرقها؟ قال: نعم.[1] هر چند از نظر سند ضعیف است نمی تواند مورد اعتقاد واقع شود.

باید توجه نمود که بین روزه سه روز و روزه هفت روز تفاوت وجود دارد چون گرفتن روزه سه روز در سفر با عدم قصد اقامت جائز است کما اینکه از تعدادی از روایات نیز استفاده می شود و خود سه روز در غالب افراد در حال سفر است ولی در روزه هفت روز همه شرائط صوم باید مراعات شود مثل اینکه مسافر باید قصد اقامت کند.

المسألة الرابع و عشرین: من قصد الإقامة في مكّة هذه الأيّام- مع وسائل النقل الحديثة- فالظاهر جواز صيام السبعة بعد مضيّ مقدار الوصول معها إلى‌ وطنه؛ وإن كان الأحوط خلافه، لكن لايترك الاحتياط بعدم الجمع بين الثلاثة والسبعة.[2]

فرع اول از مسئله: من قصد الإقامة في مكّة هذه الأيّام- مع وسائل النقل الحديثة- فالظاهر جواز صيام السبعة بعد مضيّ مقدار الوصول معها إلى‌ وطنه؛ وإن كان الأحوط خلافه...

پس از روشن شدن حکم حاجی متمتعی که به جهت فقدان هدی، وظیفه اش به صوم تبدیل شده است، سه روز را در ذی الحجه، هفت روز را پس از مراجعت به وطن.

و گفتیم: کسی که قصد دارد در مکه اقامت کند و مجاور خانه خدا قرار گیرد لازم است برای اقدام به گرفتن روزه هفت روز، یا به اندازه یک ماه و یا به اندازه ای که برای رسیدن به وطنش لازم است، انتظار بکشد و پس از آن در مکه 7 روز را روزه بگیرد.

حال، سؤال این است که: در عصر ما به جهت وجود وسائل نقلیه جدید (هواپیما، کشتی، قطار، ماشین و...) فاصله های بسیار طولانی در زمان اندک طی می شوند، آیا سپری شدن این زمان، مجوّز گرفتن روزه هفت روز برای مقیم مکه می شود یا نه؟

حضرت امام خمینی ره فتوی به جواز داده؛ زیرا آنچه به عنوان موضوع حکم به جواز گرفتن روزه هفت روز است "بقدر مسیره الی أهله" است و این عنوان در زمان ائمه علیهم السلام نیز با توجه به مرکبی که مورد استفاده قرار می گرفت، مختلف بودن ولی در عین حال احتیاط مستحب، خلاف آن را اقتضا می کند خصوصاً با توجه به عِدلی که برای عنوان "بقدر مسیره الی أهله" در نظر گرفته شده که عبارت از سپری شدن یکماه است و روشن است که تخییر بین انتظار یک ماه و انتظار یک روز یا چند ساعت، تناسبی ندارد.

فرع دوم مسئله: لكن لايترك الاحتياط بعدم الجمع بين الثلاثة والسبعة.

احوط بودن عدم جمع بین سه روز و هفت روز گذشت و مجدداً در مسئله 25 نیز به آن خواهیم پرداخت.