درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: كتاب الحج/ الحلق أو التقصير /خلاصه بحث جلسات سال گذشته

مباحث را با محوریت تحریرالوسیله دنبال می کنیم، از قبل با عروه همراه بودیم که سید یزدی ره عمرشان کفایت نکرد تا بتواند مباحث حج را به پایان برساند، از مباحث محرمات احرام به بعد با کتاب تحریرالوسیله مرحوم امام ره ادامه دادیم.

از سوئی حج با فراگیری و مباحث نو به نو دارد زمینه را برای اجتهاد پویا فراهم میکند، بحث بحث سنتی است اما مباحث نو پدید هم مطرح می شود. مثلا در حالتهای عادی ، نه ضرورت،که در بعضی از مناسک حج پیدا می شود، فقیه باید بتواند پاسخگوی مسائل پیش آمده باشد.

در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم انجام نحر در سرزمین منی انجام می‌گرفت ولی سالهاست که این امکان وجود ندارد، اجازه قربانی کردن در سرزمین منی داده نمی شود بلکه انجام نحر و ذبح به صورت مکانیزه صورت می گیرد و تعداد محدودی از حاجی ها اجازه پیدا می کنند که برای قربانی در قربانگاه حاضر شوند. قبلاً خود حاجی برای انتخاب قربانی حضور پیدا می کرد ولی الآن باید پول قربانی از قبل واریز شود تا خریداری حیوان از سوی بانک اسلامی صورت بگیرد.

لذا وقتی زراره از امام صادق علیه السلام در مورد فراوانی مسائل حج سوال می کند، که 40 سال است از مسائل حج سوال می کنم ولی هنوز تمام نشده، حضرت فرمودند: مناسکی که از 4هزار سال قبل از آدم انجام می گرفته انتظار دارید که در 40 سال مسائل آن تمام شود.

از سوی دیگر اگر بتوانیم نسبت به مسائل حج استنباط کنیم در إستنباط مسائل جدید نیز مشکلی نخواهیم داشت.

از طرفی هم دِینی که نسبت به امام راحل احساس داریم ما را وادار می کند که کاری بکنیم در مباحث علمی هم اسم امام راحل ره باشد تا کسی فکر نکند ایشان فقط یک رجل سیاسی یا عرفانی بوده است. اگرچه تحریرالوسیله یک کتاب فتوی است نه کتاب استدلالی که در زمان تبعید ایشان نوشته شده است.

حج در لغت: بمعنای قصد است: و در عرف متشرعه بمعنای قصد زیارت خانه خدا است.

حج در اصطلاح: مجوعه مناسکی است که در مَشاعِر مشخص در زمانهای معیّن انجام می گیرد.

اقسام حج: قِران، إفراد و تمتع (بهره گیری) که افضل و برای افرادی مثل ما که از فاصله دور مشرف می شویم معیّن می باشد.

تمتع: وجه تسمیه حج تمتع این است که حاجی بعد از انجام اعمال عمره تمتع از احرام خارج شده و محرمات بر او حلال می شود.

حج تمتع متشکل از 2 جزء است:

    1. عمره تمتع که قبل از حج انجام می گیرد.

    2. حج که بعد از اعمال عمره تمتع و بستن احرام حج از شهر مکه آغاز می شود.

عمره تمتع متشکل از 5 عمل است:

    1. احرام از مواقیت مشخصه.

    2. هفت شوط طواف دور خانه خدا.

    3. دو رکعت نماز طواف پشت مقام ابراهیم علیه السلام.

    4. سعی بین صفا و مروه که از صفا آغازشده و در پایان دور هفتم در مروه پایان می گیرد.

    5. تقصیر.

اعمال حج: آنچه از مناسک حج تا اینجا خواندیم و با استنباط مسائل آن آشنا شده ایم عبارتند از:

    1. احرام از مکه در روز ترویه.

    2. وقوف در سرزمین عرفات از ظهر تا غروب شرعی روز عرفه (نهم ذی الحجه).

    3. وقوف در سرزمین مشعر بین الطلوعین روز دهم.

    4. کوچ از مشعر به سرزمین منا در صبح روز دهم.

    5. اعمال منا در روز عید، که سه عمل است:

    • رمی جمره عقبه (7سنگریزه به جمره عقبه زده می شود).

    • قربانی

    • حلق یا تقصیر.(بعضیها معیناً وظیفه شان حلق است: مثل کسانی که موی خود را چرب کردند، کسانی که موی خود را وسط سرشان جمع کردند، کسانی که سفر اولشان است – وظیفه خانمها و کسانی که از انجام حلق معذور هستند، تقصیر است).

بیتوته در منا در شبهای یازدهم دوازدهم برای کسانی است که برای اعمال حج به مکه نرفته اند، اگر به مکه برود یا باید مشغول عبادت شود یا اینکه بیدار بماند.

بحث امسال که ادامه مباحث گذشته است: در مورد مناسک 5گانه ای (طواف، نماز طواف، سعی بین صفا و مروه، طواف نساء و نماز طواف نساء) که پس از بازگشت از منا باید انجام داده شود. (اعمال مکه پس از بازگشت از منا است).