درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: كتاب الحج/الحلق أو التقصير /القول فیما یجب بعد اعمال منی/ المسألة الاولی

القول فيما يجب بعد أعمال منى‌: وهو خمسة: طواف الحج، وركعتاه، والسعي بين الصفا والمروة، وطواف النساء، وركعتاه.[1]

آنچه در متن تحریرالوسیله آمده، مورد اتفاق نظر علمای شیعه است و علاوه بر اجماع، روایاتی که در باب اقسام حج وارد شده اند بر آن دلالت دارند که از باب نمونه می توان به صحیحه معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام اشاره نمود که ابتدا لزوم سه طواف و دو سعی را به نحو اجمال بیان فرموده و سپس تفصیلا ذکر نموده است.

محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، وعن محمد بن إسماعيل عن الفضل بن شاذان جميعا، عن ابن أبي عمير، وصفوان بن يحيى جميعا، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: على المتمتع بالعمرة إلى الحج ثلاثة أطواف بالبيت، وسعيان بين الصفا والمروة، وعليه إذا قدم مكة طواف بالبيت، وركعتان عند مقام إبراهيم عليه السلام، وسعي بين الصفا والمروة، ثم يقصر وقد أحل هذا للعمرة، وعليه للحج طوافان، وسعي بين الصفا والمروة، ويصلي عند كل طواف بالبيت ركعتين عند مقام إبراهيم عليه السلام.[2] (و سائر احادیث مانند حدیثهای 11 و 20)

المسألة الاولی: كيفيّة الطواف والصلاة والسعي، كطواف العمرة وركعتيه‌ والسعي فيها بعينها إلّافي النيّة، فتجب هاهنا نيّة ما يأتي به.[3]

مناسک سه گانه (طواف، نماز طواف و سعی) هرکدام دارای یک حقیقت هستند و تعدد عنوان (طواف عمره، طواف زیارت و طواف نساء) موجب تعدد حقیقت نمی شود چنین ادعائی نه تنها از ارتکازات متشرعه است، شواهدی نیز دارد.

    1. امام علیه السلام در تعدادی از روایات فرموده است: علی المتمتع بالعمرة بالحج ثلاثة اطواف بالبیت و سعیان بین الصفا و المروة....

ظاهر چنین تعبیری این است که این اعمال در تمام مواردی یک حقیقتند و تنها از ناحیه نیت اختلاف دارند.

    2. همانگونه که در ابواب طواف و سعی گذشت، همه طوافها و سعیها و نمازها از نظر احکام مشکوک و نظائر آن، مشترکند.

    3. بخشی از حدیث طولانی صحیحه معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام در تعلیم مناسک حج بعد از برگشت از منا در روز عید قربان که می فرماید: ثم تأتي الحجر الأسود فتستلمه وتقبله، فإن لم تستطع فاستلم بيدك وقبل يدك، وإن لم تستطع فاستقبله وكبر وقل كما قلت حين طفت بالبيت يوم قدمت مكة، ثم طف بالبيت سبعة أشواط كما وصفت لك يوم قدمت مكة...[4]

به نظر می رسد که مسئله وحدت ماهیت هرکدام از اعمال، کاملاً روشن است هر چند از نظر نیّت با هم اختلاف دارند یعنی طوافی که در عمره انجام داده می شود به نیت طوافی که در حج انجام داده می شود به نیت طواف حج و طواف نساء به نیت طواف نساء انجام داده می شود.