درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: كتاب الحج/الحلق أو التقصير /المسألة الثانیة

المسألة الثانیة: يجوز بل يستحبّ- بعد الفراغ عن أعمال منى‌- الرجوعُ يوم العيد إلى‌ مكّة للأعمال المذكورة، ويجوز التأخير إلى اليوم الحادي عشر، ولايبعد جوازه إلى‌ آخر الشهر، فيجوز الإتيان بها حتّى‌ آخر يوم منه.

فقهای شیعه در مورد جواز تأخیر اعمالی که بعد از اعمال منی واجبند، اختلاف نظر دارند به طوری که 4 قول در این زمینه هست:

    1. عدم تأخیر از روز عید قربان مگر در صورت وجود عذر، این قول را شیخ ره در دو کتاب (نهایه و مبسوط) اختیار کرده به طوری که در نهایه می فرماید: وليزر البيت يوم النحر، ولا يؤخره إلا لعذر. فإن أخره لعذر، زار من الغد ولا يؤخر أكثر من ذلك. هذا إذا كان متمتعا.[1]

مرحوم نراقی این قول را در "المستند" از کتابهای "الوسیله" ابن حمزه و "الجامع" ابن سعید حکایت می کند.(المستندج13ص6).

    2. هر چند بدون وجود عذر، تأخیر تا فردا جائز است ولی تأخیر بیش از آن جائز نیست، این قول را علامه ره در کتاب "المختلف" با عبارت "لایجوز للمتمتع ان یؤخر الزیارة و الطواف عن الیوم الثانی لغَدٍ" از فقهائی مانند مفید و سید مرتضی و سلّار (رهم) حکایت کرده (المختلف ج4ص302) و سید ابن زهره ره نیز در "الغنیه" این قول را اختیار کرده است (الغنیة ج1ص192).

    3. تأخیر این اعمال تا پایان ایام تشریق جائز است، مرحوم نراقی این قول را از "الکافی، ابنی الصباح) در کتاب "المستند" حکایت کرده (المستند ج13ص7) و علامه ره این قول را به علمای شیعه نسبت داده و میفرماید: وجب أن يرجع إلى منى للمبيت بها ليالي التشريق، وهي ليلة الحادي عشر والثاني عشر والثالث عشر، عند علمائنا - وبه قال عطاء وعروة وإبراهيم ومجاهد ومالك والشافعي وأحمد في إحدى الروايتين - لما رواه العامة: أن رسول صلى الله عليه وآله رخص للعباس بن عبد المطلب أن يبيت بمكة ليالي منى من أجل سقايته[2] .

    4. جواز تأخیر این اعمال تا آخر ماه ذی الحجة، این قول، ظاهر ابن ادریس ره در سرائر (السرائر ج1ص602) و فیض کاشانی در مفاتیح الشرائع (المفاتیح ج1ص363) است. البته از نظر فقهای اهل سنت، حدّی برای جواز تأخیر وجود ندارد.(منتهی المطلب ج11ص356).