درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: بحث پیرامون استمتاعات دیگر

در صورتی که حاجی همه اعمال حج را انجام داده و فقط طواف نساء را (عمداً یا سهواً) ترک کرده باشد استمتاعات دیگر غیر از جماع مانند لمس و نگاه با شهوت و بوسیدن و... مورد بحث است که آیا پس از انجام اعمال حج، چنین استمتاعاتی جائز می شود یا نه؟ برای روشن شدن مطلب لازم است به روایاتی که در این زمینه وجود دارند مراجعه کنیمريال لذا می گوئیم:

    • در بعضی از روایات لفظ "النساء" مورد استثناء قرار گرفته مثل: صحیحه معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام که در مقام بیان اعمال پس از منا وارد شده، پس از این که انجام سعی را ذکر کرد می فرماید: فإذا فعلت ذلك فقد أحللت من كل شئ أحرمت منه إلا النساء[1] .

    • در بعضی دیگر از روایات لفظ "فراش زوج" مورد استثناء قرار گرفته مثل: صحیحه فضلاء چهارگانه (العلاءبن صبیح و عبدالرحمان بن الحجاج و علی بن رئاب و عبدالله بن صالح از امام صادق علیه السلام) که در مورد اعمال مکه مرأة متمتعه می فرماید: فإذا فعلت ذلك فقد أحلت من كل شئ يحل منه المحرم إلا فراش زوجها[2] .

    • و نیز صحیحه حجلان ابی صالح از امام صادق علیه السلام در مورد خانمی گه محرم به احرام عمرة تمتع شده و قبیل از انجام طواف عمره تمتع، جائض شده، در پایان می فرماید: فإذا قدمت مكة طافت بالبيت طوافين، ثم سعت بين الصفا والمروة، فإذا فعلت ذلك فقد حل لها كل شئ ما خلا فراش زوجها.[3]

حال بحث این است که آیا سائر استمتاعات در مستثنی‌منه (کل شیء) داخلند یا در مستثنی (النساء یا فراش زوج)؟

می توان وجوعی را برای ترجیح دخول استمتاعات دیگر در مستثنی اقامه نمود:

    1. تعبیر "ما خلا فراش زوجها" کنایه از مطلق استمتاعات از زوجه است.

    2. تعبیر " إلا النساء" از قبیل تعلق نهی به عین خارجی است که در چنین مواردی نهی را بر لزوم اجتناب از همه آثار حمل می کنیم قول خداوند: ﴿حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالْدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ﴾[4] که حرمت همه تصرفات این امور به ذهن تبادر می‌کند مگر در صورتی که قرینه ای بر اختصاص حرمت بر یک اثر خاص وجود داشته باشد همانگونه که در قول خداوند متعال ﴿حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ﴾[5] می دانیم که اموری مانند نگاه کردن و لمس کردن و بوسیدن جائزند و فقط نکاحشان ممنوع است.

    3. صحیحه معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام

وعنه، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام (في حديث) قال: سألته عن رجل قبل امرأته وقد طاف طواف النساء ولم تطف هي، قال: عليه دم يهريقه من عنده.[6]

ظاهراً خصوصیتی برای "تقبیل" ثابت نیست و ابن حکم در سائر استمتاعات نیز جاری است.

    4. صحیحه زراره از امام باقر علیه السلام

وباسناده عن علي بن السندي، عن حماد، عن حريز، عن زرارة (في حديث) أنه سأل أبا جعفر عليه السلام عن رجل قبل امرأته وقد طاف طواف النساء ولم تطف هي قال: عليه دم يهريقه من عنده. أقول: هذا محمول على التفصيل السابق إن كان محرما، وقد تقدم ما يدل على بعض المقصود.[7]

روشن است که ثبوت کفارات کاشف از حرمت عمل است، البته صاحب جواهر ره در رابطه با این حدیث فرموده است: لم يحضر في أحد عمل به على جهة الوجوب ، فلا بأس بحمله على ضرب من الندب ، لأن الفرض كونه قد أحل ، فلا شي‌ء عليه إلا الإثم إن كان[8] ، اما باید توجه داشت که این روایت، مورد إعراض مشهور فقهاء قرارنگرفته است تا کنار گذاشته شود.

نتیجه: در صورتی که طواف نساء (خواهد عمداً و خواه سهواً) ترک شود استمتاعات دیگر نیز حرام خواهد بود.