درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: المسألة الثانیة عشر

مسألةالثانیة عشر: لو نسي وترك الطواف الواجب- من عمرة أو حجّ أو طواف النساء- ورجع وجامع النساء، يجب عليه الهدي ينحره أو يذبحه في مكة، والأحوط نحر الإبل، ومع تمكّنه بلا مشقّة يرجع ويأتي بالطواف، والأحوط إعادة السعي في غير نسيان طواف النساء، ولو لم يتمكّن استناب.[1]

این مسئله در بردارنده حکم دو مورد است:

    1. هرگاه طواف واجب را فراموش کرده و برگردد و استمتاع جنسی نماید واجب است کفاره دهد.

    2. اگر متمکن از رجوع باشد لازم است برگردد و طواف فراموش را انجام دهد (خواه طواف حج باشد و خواه طواف نساء) وگرنه نائب می گیرد.

بحث از مورد دوم در دو موضع انجام گرفت:

    • در مورد طواف حج در فصل "القول فی الطواف" بحث کردیم.

    • در مورد طواف نساء در مسئله قبل (مسئله 11) بحث کردیم.

بحثی که در اینجا انجام می دهیم متمرکز بر بحث از کفاره است فلذا می گوئیم:

موضوع بحث عبارت است از نسیان طواف واجب و استمرار نسیان تا زمان رجوع به اهل و انجام مواقعه و متذکر شدن بعد از آن است.

وقتی به اقوال فقهاء رجوع شود در مورد این مسئله دو نظریه وجود دارد:

    1. وجوب کفاره حتی در صورتی که مواقعه در حال نسیان ترک طواف واجب انجام بگیرد، این قول، مختار شیخ ره در نهایه و مبسوط است.

شیخ در نهایه می فرماید: ومن نسي طواف الزيارة حتى رجع إلى أهله، وواقع أهله، يجب عليه بدنة، والرجوع إلى مكة، وقضاء طواف الزيارة.[2] و چنانکه ملاحظه می شود موضوع کلام ایشان ره طواف زیارت است نه اعم از طواف زیارت و طواف نساء.

شیخ ره در مبسوط می فرماید: و من نسي طواف الزيارة حتى يرجع إلى أهله و واقع أهله كان عليه بدنة و الرجوع إلى مكة و قضاء طواف الزيارة[3] .

    2. عدم وجوب کفاره در صورتی که مواقعه در حال نسیان طواف نساء یا طواف حج انجام بگیرد، این قول را ابن ادریس ره در سرائر و محقق ره در شرائع اختیار کرده اند که گفتارشان در این کتاب را می آوریم:

ابن ادریس ره می فرماید: و من نسي طواف الزيارة، الذي هو طواف الحجّ، لأنّ أصحابنا يسمون طواف الحجّ، طواف الزيارة، حتى رجع إلى أهله، و وطأ النساء، وجبت عليه بدنة، على ما روي، و الأظهر أنّه لا شيء عليه من الكفارة، لأنّه في حكم الناسي، بل الواجب عليه، الرجوع إلى مكة، و قضاء طواف الزيارة، مع تمكنه من الرجوع، فإن لم يتمكن، فليستنب من يطوف عنه[4] .

و محقق ره می فرماید: من نسي طواف الزيارة حتى رجع إلى أهله و واقع قيل عليه بدنة و الرجوع إلى مكة للطواف و قيل لا كفارة عليه و هو الأصح و يحمل القول الأول على من واقع بعد الذكر[5] .