درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: القول في المبيت بمنى‌

مسألة الاول: إذا قضى‌ مناسكه بمكّة يجب عليه العود إلى‌ منى‌ للمبيت بها ليلتي الحادية عشرة والثانية عشرة، والواجب من الغروب إلى‌ نصف الليل.[1]

مشهور قریب به اجماع، وجوب بیتوته دو شب در مناست البته تفصیل و شرائطی لحاظ می شود که در مطاوای مسائل بعدی روشن خواهد شد.

برای آشنائی با جایگاه این مسئله در فرمایشات فقهاء به کلمات برخی از آنها اشاره می کنیم:

علامه ره در منتهی فرموده است: فإذا قضى الحاجّ مناسكه بمكّة من طواف الزيارة و السعي و طواف النساء، وجب عليه العود يوم النحر إلى منى ، و المبيت بها ليالي التشريق، و هي ليلة الحادي عشر و الثاني عشر و الثالث عشر، قاله علماؤنا أجمع، و به قال عطاء، و عروة، و إبراهيم، و مجاهد، و مالك، و الشافعيّ، و أحمد في إحدى الروايتين. و في الأخرى أنّه مستحبّ ليس بواجب، و به قال الحسن البصريّ.[2]

صاحب مدارک ره فرموده است: هذا الحكم مجمع عليه بين الأصحاب ... و در ادامه می فرماید: ووافقنا عليه أكثر العامة. والأصل فيه ما روي عن ابن عباس أنه قال : لم يرخص النبي صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم لأحد أن يبيت بمكة إلاّ العباس من أجل سقايته[3] .

البته شیخ ره در تفسیر "تبیان" قائل به استحباب مبیت در منا شده است و در شمارش اعمال مستحب حج می فرماید: والمسنوات: الجهر بالتلبية واستلام الاركان، وأيام منى...[4]

به نظر می رسد که ریشه حکم در این مسئله، قول خداوند است که می فرماید: ﴿وَاذْكُرُواْ اللّهَ فِي أَيَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ فَمَن تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلاَ إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ﴾[5]

و خدا را در (شب) و روزهای معدودی _11و 12و 13 ذیالحجه که حاجیان باید در منی باشند، به ذکر و نماز و سنک زدن به جمره‌ها) یاد کنید، پس هر که در دو روز (اعمال حج را انجام دهد و) شتاب به کوچ کند گناهی بر او نیست و کسی هم که (تا روز سوم) تأخیر کند گناهی بر او نیست (و این اختیار) برای کسی است که (در حال احرام از صید و آمیزش با زن) پرهیز کرده باشد و از خدا پروا کنید و بدانید که حتماً شما (در آخرت) به سوی او گرد آورده می شوید.

مرحوم طبرسی در تفسیر "مجمع البیان" پیرامون آیه می فرماید: هذا أمر من الله للمكلفين أن يذكروه في أيام معدودات، وهي أيام التشريق ثلاثة بعد النحر.... المعنى في ذلك الرخصة في جواز النفر في اليوم الثاني من أيام التشريق، والأفضل أن يقيم إلى النفر الأخير، وهو الثالث من التشريق.[6]

تذکر: دلالت آیه بر بیتوته در منا، منوط به این است که از لفظ "ایام" در آیه شریفه، شبها و روزها اراده شوند، هر چند نام محلّی که در آن ذکر الهی انجام می گیرد در این آیه ذکر نشده است ولی از قرائن و سیره، معلوم می شود که مراد از آن، مناست.