درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: قسم پنجم از روایات وارده در مقدار واجب از بیتوته شب

5. تخییر بین نصف اول شب و نصف دوم شب

    • روایتی که صدوق ره به واسطه جعفر بن ناجیه (مثل جعفر بن بشر که فقط از ثقه نقل حدیث می کند از او نقل حدیث کرده) از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام نقل کرده است.

وباسناده عن جعفر بن ناجية، عن أبي عبد الله عليه السلام أنه قال: إذا خرج الرجل من منى أول الليل فلا ينتصف له الليل إلا وهو بمنى وإذا خرج بعد نصف الليل فلا بأس أن يصبح بغيرها.[1] این حدیث بر تخییر بین دو نصف شب دلالت روشنی دارد.

    • صحیحه معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام

وعنه، عن صفوان وفضالة بن أيوب، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: لا تبت ليالي (أيام خ ل) التشريق إلا بمنى، فان بت في غيرها فعليك دم فان خرجت أول الليل فلا ينتصف الليل إلا وأنت في منى إلا أن يكون شغلك نسكك أو قد خرجت من مكة، وإن خرجت بعد نصف الليل فلا يضرك ان تصبح في غيرها.[2]

این دو حدیث بر حضور در منا در تمام نصف دوم شب دلالت دارند به خلاف قسم چهارم که بر کفایت اصباح دلالت می کردند.

جمع بین اقسان پنجگانه روایات: با توجه به دلالت اقسام چهارگانه بعدی بر کفایت یکی از دو نصف، قسم اول، بیتوته تمام شب را بر استحباب حمل می کنیم – قسم دوم بر کفایت بیتوته در نصف اول دلالت دارند – قسم سوم بر کفایت بیتوته در نصف دوم شب دلالت دارند – قسم چهارم بر تخییر بین بیتوته در نصف اول شب و إصباح در نصف دوم شب دلالت دارند.

قسم پنجم بر تخییر بین دو نصف شب (همه نصف اول یا همه نصف دوم) دلالت دارند.

به نظر می رسد که مقتضای جمع بین همه اقسان، اخذ به همین قسم پنجم است (تخییر بین دو نصف شب) مگر این که روایات دلالتگر بر بیتوته همه نیمه اول یا دوم شب را به قرینه روایتی که بر کفایت إصباح دلالت می کند، بر استحباب حمل کنیم.

مسألة الثانیة: يجب المبيت ليلة الثالثة عشرة إلى‌ نصفها على‌ طوائف:

منهم: من لم يتّق الصيد في إحرامه للحجّ أو العمرة، والأحوط لمن أخذ الصيد ولم يقتله المبيتُ، ولو لم يتّق غيرهما من محرّمات الصيد- كأكل اللحم والإراءة والإشارة وغيرها- لم يجب.[3]

محرمات مبیت شبهای یازدهم و دوازدهم ذی الحجة در منا در مسئله قبل به اثبات رسید، این مسئله در مقام بیان وجوب مبیت شب سیزدهم در منا برای سه طائفه است.

    1. شخصی که در احرام حج یا عمره از صید اجتناب نکرده باشد و بنابر احتیاط واجب بر شخصی که صید را گرفته و نکشته است.

به نظر می رسد که وجوب بیتوته شب سیزدهم برای کسی که در حال احرام حج یا عمره، صید کرده، مورد اتفاق فقهاست، در این رابطه به کلمات برخی از آنها اشاره می کنیم:

شیخ ره فرموده است: فإن كان ممن أصاب النساء في إحرامه او صيدا، لم يجز له أن ينفر في النفر الاول. ويجب عليه المقام إلى النفر الاخير.[4]

محقق ره فرموده است: و يجوز النفر في الأول و هو اليوم الثاني عشر من ذي الحجة لمن اجتنب النساء و

الصيد في إحرامه[5]

علامه ره فرموده است: و إنّما يجوز النفير في النفر الأوّل لمن اتّقى النساء و الصيد في إحرامه‌، فلو جامع في إحرامه، أو قتل صيدا فيه، لم يجز له أن ينفر في النفر الأوّل، و وجب عليه المقام بمنى و النفر في اليوم الثالث من أيّام التشريق، و لا نعرف للجمهور في ذلك قولا يحضرنا الآن. ایشان ره در ادامه به این فراز از پایه 203 سوره مبارکه بقره استدلال کرده ﴿فَمَن تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلاَ إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى﴾[6] و فرموده است: و الشرط يخرج عن العموم ما انتفى عنه [7] .