درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: طائفه دوم و سوم از کسانی که مبیت شب سیزدهم در منا برای آنها واجب است

ومنهم: من لم يتّقِ النساء في إحرامه للحجّ أو العمرة وطءاً؛ دبراً أو قبلًا، أهلًا له أو أجنبيّةً، ولايجب في غير الوطء كالتقبيل واللمس ونحوهما.[1]

طائفه دوم از کسانی که مبیت شب سیزدهم در منی برای آنها واجب است افرادی هستند که در احرام حج یا عمره از مجامعت اجتناب نکرده باشند بدون اینکه بین وطی در قُبل و دُبُر و نیز وطی زوجه یا أجنبیه تفاوتی وجود داشته باشد.

جایگاه این فرع در بین فقهاء از کلماتی که در مورد طائفه اول آوردیم، روشن شد و معلوم شد و معلوم است که چنین حکمی در بین فقهاء از شهرت برخوردار است در این رابطه دو روایت وارد شده که آن دو را مورد بررسی قرار می دهیم.

    1. روایتی که محمد بن المستنیر از امام صادق علیه السلام نقل کرده است.

محمد بن يعقوب، عن محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد، عن ابن محبوب عن محمد بن المستنير، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: من أتى النساء في إحرامه لم يكن له أن ينفر في النفر الأول.[2]

این حدیث از نظر سند، ضعیف است؛ زیرا محمد بن المستنیر غیر از همین روایت، در سند روایت دیگری واقع نشده و در بین روایها و نیز کتابهای رجالی از او برده نشده است حتی در مثل رجال شیخ ره نیز که در مقام شمارش روایت و اصحاب ائمه علیهم السلام بر آمده است به چنین اسمی بر نمی خوریم – البته ضعف سند با عمل مشهور و فتوای آنها بر طبق مضمون این روایت، جبران می شود.

    2. حدیثی که سلام ابن اامستنیر از امام باقر علیه السلام در تفسیر "لمن اتقّی" را نقل کرده است که به نظر می رسد صحیحه است.

وباسناده عن ابن محبوب، عن أبي جعفر الأحول، عن محمد بن المستنير، عن أبي جعفر عليه السلام أنه قال: لمن اتقى الرفث والفسوق والجدال، وما حرم الله عليه في إحرامه.[3]

به نظر می رسد همانگونه که در حاشیه کتاب وسائل نیز، محقق وسائل آورده است وقوع لفظ محمد بن المستنیر در سند روایت، اشتباه است، لذا در نسخه :من لایحضره الفقیه" که صاحب وسائل ره روایت را از آن نقل کرده، لفظ "سلام" آورده شده و مؤید این مطلب مقایسه سند این روایت با سند روایت قبلی است که در آنجا "محمد بن المستنیر" بدون واسطه از ابن محبوب روایت کرده و حال آنکه در این روایت، ره واسطه ابی جعفر الاحول روایت می کند که ثقه و متکلم و حاذق و شخص حاضر جوابی از متکلین اصحاب امام صادق علیه السلام است.

ومنهم: من لم يفض من منى‌ يوم الثاني عشر، وأدرك غروب الثالث عشر.[4]

طائفه سوم از کسانی که مبیت شب سیزدهم در منی برای آنها واجب است کسانی هستند که بعد از ظهر روز دوازدهم از منی کوچ نکرده اند به طوری که به هنگام غروب آفتاب هنوز در سرزمین منی هستند.

شیخ طوسی ره در این رابطه می فرماید: فإذا غابت الشمس، لم يجز له النفر، وليبت بمنى إلى الغد.[5]

ظاهر فرمایش علامه ره اتفاقی بودن وجوب بیتوته شب سیزدهم برای طائفه است، لذا می فرماید: (قد بینا انه یجوز لمن اتّقی أن ینفر فی الیوم الثانی من ایام التشریق )و هو النفر الأوّل، بشرط أن لا تغرب الشمس و هو بمنى، فإن غربت الشمس يوم النفر الأوّل و هو بمنى، وجب عليه المبيت بها و النفر في الأخير. ذهب إليه علماؤنا أجمع، و به قال ابن عمر، و جابر بن زيد، و عطاء، و طاوس، و مجاهد، و أبان بن عثمان، و مالك، و الشافعيّ، و الثوريّ، و إسحاق، و أحمد، و ابن المنذر. و قال أبو حنيفة: له أن ينفر ما لم يطلع فجر اليوم الثالث.[6]

روایاتی که در این رابطه وجود دارند:

    1. صحیحه حلبی از امام صادق علیه السلام

محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن حماد، عن الحلبي، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: من تعجل في يومين فلا ينفر حتى تزول الشمس، فان أدركه المساء بات ولم ينفر.[7]

    2. صحیحه معویة بن عمار از امام صادق علیه السلام

وعن محمد بن إسماعيل، عن الفضل بن شاذان، عن صفوان، وابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: إذا نفرت في النفر الأول فان شئت أن تقيم بمكة وتبيت بها فلا بأس بذلك، قال: وقال: إذا جاء الليل بعد النفر الأول فبت بمنى فليس لك أن تخرج منها حتى تصبح.[8]

    3. صحیحه ابی بصیر از امام صادق علیه السلام

وعنه، عن محمد بن سنان، عن عبد الله بن مسكان، عن أبي بصير قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن الرجل ينفر في النفر الأول قال: له أن ينفر ما بينه وبين أن تسفر الشمس، فان هو لم ينفر حتى يكون عند غروبها فلا ينفر، وليبت بمنى حتى إذا أصبح وطلعت الشمس فلينفر متى شاء.[9]