درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: طائفه ششم

طائفه ششم: روایات دال بر لزوم تکمیل عدد هفت در صورتی که علم اجمالی به رمی شش سنگریزه به یک از جمرات داشته باشد:

    • صحیحه معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام

محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام أنه قال: في رجل أخذ إحدى وعشرين حصاة فرمى بها فزادت واحدة فلم يدر أيهن نقص، قال: فليرجع وليرم كل واحدة بحصاة، فان سقطت عن رجل حصاة فلم يدر أيهن هي فليأخذ من تحت قدميه حصاة ويرمى بها الحديث.[1]

روشن است که اگر اصل رمی جمرات واجب نباشد چنین امری (امر به زدن یک سنگریزه به هر کدام از جمرات سه گانه) از امام علیه السلام صادر نمی شود.

مستفاد از این طوائف از روایات به همراه سیره مستمره مسلمین بر رمی جمرات سه گانه در دو روز، مفید تعین به وجوب رمی جمرات ثلاث خواهد بود.

ادامه مسئله اول: ... فلو تركه صحّ حجّه ولو كان عن عمد وإن أثم معه[2] .

مستفاد از صحیحه معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام، وبإسناده عن موسى بن القاسم، عن النخعي، عن ابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار، قال: قلت لأبي عبد الله عليه السلام: رجل نسي رمى الجمار، قال: يرجع فيرميها قلت: فإنه نسيها حتى أتى مكة، قال: يرجع فيرمي متفرقا يفصل بين كل رميتين بساعة، قلت: فإنه نسي أو جهل حتى فاته وخرج، قال: ليس عليه أن يعيد. أقول: حمله الشيخ على مضي أيام التشريق فيرمي في القابل لما مضى ويأتي.[3] حکم به صحت حج در صورت نسیان یا جهل نسبت به ترک رمی جمرات است ولی در عین حال قضای آن به نحو مباشری یا تسبیبی در ایام تشریق سال بعد واجب است همانگونه که در صحیحه عمر بن یزید از امام صادق علیه السلام، وعنه، عن محمد بن عمر بن يزيد، عن محمد بن عذافر، عن عمر بن يزيد عن أبي عبد الله عليه السلام قال: من أغفل رمي الجمار أو بعضها حتى تمضي أيام التشريق فعليه أن يرميها من قابل، فإن لم يحج رمى عنه وليه، فإن لم يكن له ولي استعان برجل من المسلمين يرمي عنه، (و خ) فإنه لا يكون رمي الجمار إلا أيام التشريق. أقول: ويأتي ما يدل على ذلك.[4] استفاده می شود و به قرینه مدلول این روایت معلوم می شود که عدم وجوب عود در صحیحه معاویة بن عمار که گذشت، به جهت منقضی شدن وقت رمی با انقضاء ایام تشریق است.

اما در مورد ترک عمدی رمی جمرات سه گانه صاحب جواهر ره می فرماید:

ولا يختل بذلك إحلاله عندنا وإن تعمد الترك للأصل ، ولكن في محكي التهذيب وقد روي أن من ترك الجمار متعمدا لا تحل له النساء وعليه الحج من قابل مريدا بذلك‌ خبر عبد الله بن جبلة عن أبي عبد الله عليه‌السلام « من ترك ورمى الجمار متعمدا لم تحل له النساء ، وعليه الحج من قابل[5] » فهو محمول علی الندب وأن يكون إيجاب الحج عليه من قابل لقضاء الرمي فيه بشهادة ما فی خبر عن عمر بن يزيد عن أبي عبد الله عليه السلام قال: «من أغفل رمي الجمار أو بعضها حتى تمضي أيام التشريق فعليه أن يرميها من قابل، فإن لم يحج رمى عنه وليه[6] ».[7] .

ظاهراً مراد صاحب چواهر ره از کلمه "الاصل" استصحاب صحت است هر چند بهتر است برای حکم به عدم بطلان حج به روایاتی که بر فراغ از حج با انجام سعی و طواف نساء دلالت می کنند، استدلال شود همانگونه که امام صادق علیه السلام در اواخر صحیحه معاویة بن عمار می فرماید: ثم ارجع إلى البيت وطف به أسبوعا آخر، ثم تصلي ركعتين عند مقام إبراهيم عليه السلام، ثم قد أحللت من كل شئ، وفرغت من حجك كله وكل شئ أحرمت منه.[8] که بر اساس آن اگر شخصی در روز عید اقدام به اعمال مکه کند (همانگونه که مورد روایت است) حجش پایان می یابد در حالی که رمی جمرات سه گانه در دو روز یازدهم و دوازدهم انجام داده می شوند که خارج از حج بوده و ترکشان لطمه ای به حج وارد نمی کند.

البته از این روایت، خروج رمی جمره عقبه از حج استفاده نمی شود؛ زیرا این رمی قبل از طواف و سعی است ولی به نظر می رسد که حکم رمی در سه روز، یکی است.